|
१.
जे का रंजले गांजले । त्यासि म्हणे जो आपुले ॥१॥
तो चि साधु
ओळखावा । देव तेथे चि जाणावा ॥धॄ॥
मॄदु सबाह्य
नवनीत । तैसे सज्जनाचे चित्त ॥२॥
ज्यासि अपंगिता
नाही । त्यासि धरी जो हॄदयी ॥३॥
दया करणे जे
पुत्रासी । ते चि दासा आणि दासी ॥४॥
तुका म्हणे सांगू किती । तो चि भगवंताची मूर्ती ॥५॥
जिका लोग
दुख सूं घिस्योड़ा है उणां नै जिको आप रो कैवै बो ई साधु है इयां जाणणो,
और भगवान बठै ई है इयां समझणो । जियां माखण मांय-बारै सूं कंवळो हुवै
उणी तरै रो सज्जनां रो चित्त हुवै है । जिणरै किणी रो ई सायरो कोनी उणनै
जिको गळै लगावै है ; जिको बेटै माथै जिसी दया करै, बिसी ई दया
दास-दासियां ऊपर करै है, तुकाराम महाराज कैवे है कै घणो कांई कैवूं ?
इसा पुरुष भगवान री मूरती ई हुवै है ।
१५-१०-१९३० ई.स.
२. पापाची वासना नको
दावू डोळा । त्याहुनि अंधळा बराच मी ॥१॥
निंदेचे श्रवण नको
माझे कानी । बधिर करोनी ठेवी देवा ॥२॥
अपवित्र वाणी नको
माझ्या मुखा । त्याजहुनि मुका बराच मी ॥३॥
नको मज कधी
परस्त्रीसंगति । जनातुन माती उठता भली ॥४॥
तुका म्हणे मज
अवघ्याचा कंटाळा । तू एक गोपाळा आवडसी ॥५॥
हे भगवान, मनै
आंख्यां रै इंछा नहीं हुवै, भलांई मनै आंधो बणा दै ; मनै किणी री निंदा
नहीं सुणणी पड़ै भलांई मनै बोळो बणा दै ; म्हारे मूंढै सूं अपवित्र बचन
नहीं निकळै, उण नांय सूं हूं गूंगो ई भलो ; मनै परायी स्त्री री लालसा
नहीं हुवै, इण नांय सूं हूं धरती सूं उठ जाऊं तो ई चोखो । तुकाराम
महाराज कैवे है, अबै हूं दुनिया री सगळी चीजां ( बातां ) सूं उथपग्यो
हूं । हे गोपाळ, अबै एक तूं ई आछो लागै है ।
१६-१०-१९३० ई. स.
३. पवित्र ते कुळ पावन
तो देश । जेथे हरिचे दास घेती जन्म ॥१॥
कर्मधर्म त्याचे जाला
नारायण । त्याचेनी पावन तिन्ही लोक ॥धॄ॥
वर्ण़अभिमाने कोण
जाले पावन । ऐसे द्या सांगुन मजपाशी ॥२॥
अंत्यजादि योनि
तरल्या हरिभजने । तयाची पुराणे भाट जाली ॥३॥
वैश्य तुळाधार गोरा तो
कुंभार । धागा हा चांभार रोहिदास ॥४॥
कबीर मोमीन लतिब
मुसलमान । सेना न्हावी जाण विष्णुदास ॥५॥
काणोपात्र खोदु पिंजारी
तो दादु । भजनी अभेदू हरिचे पायी ॥६॥
चोखामेळा बंका जातीचा
माहार । त्यासी सर्वेश्वर ऐक्य करी ॥७॥
नामयाची जनी कोण तिचा
भाव । जेवी पंढरीराव तियेसवे ॥८॥
मैराळा जनक कोण कुळ
त्याचे । महिमान तयाचे काय सांगो ॥९॥
यातायातीधर्म नाही
विष्णुदासा । निर्णय हा ऐसा वेदशास्त्री ॥१०॥
तुका म्हणे तुम्ही
विचारावे ग्रंथ । तारिले पतित नेणो किती ॥११॥
जठै भगवान रा दास जलम लेवै है बो कुळ पवित्र है, बो देश पावन है ।
भगवान ई उणां रो धर्म अर कर्म बण जावै है । उणां रै कारण तीनूं लोक
पावन हुयग्या । जलम रै अभिमान सूं कोई पवित्र हुयो है कांई ? मनै बतावो
तो सरी । उल्टा अंत्यजादि ( अछूत बगै रै ) वर्णां रा लोग हरि-भजन सूं
तिरग्या । उणां रो बखाण तो पुराणा तकात भाट बणनै कर्यो है । तुलाधार
वैश्य, गोरा कुंभार, रोहिदास चमार, कबीर मोमीन, लतीफ मुसळमान, सेन नाई
अर विष्णुदास, कान्होपात्रा ( वेश्या पुत्री ) , खोदू ( हींजड़ो ), दादू
पींजरो, आं सगळां भगवान रै चरणां में कोई भांत रो भेद-भाव नहीं राखनै
भजन कर्यो । चोखामेळा अर बंका ऐ जात रा महार हा, पण सर्वेश्वर उणां नै
गळै लगायनै उणां रै साथै एकता बरती । नामदे री दासी जनी रा किता ऊंचा
भाव हा ? भगवान पंढरीनाथ उणरै साथै भोजन कर्यो । मैराळ जनक रै कुळ नै
कुण जाणै है ? पण उण री महानता नै कुण बखाण सकै है ? भगवान रै दास वासतै
जात अर वर्ण निर्धारित कोनी, ओ वेद-शास्त्रां रो निरणै है । तुकाराम
महाराज कैवै है कै थे ग्रंथां में है जिकी बात देखो । किता
पतितां रो उद्धार हुयो है ?
२२-१०-१९३० ई.स.
४. जेथे जातो तेथे तू
माझा सांगाती । चालविसी हाती धरूनिया ॥१॥
चालो वाटे आम्ही तुझा
चि आधार । चालविसी भार सवे माझा ॥धॄ॥
बोलो जाता बरळ करिसी ते
नीट । नेली लाज धीट केलो देवा ॥२॥
अवघे जन मज जाले लोकपाळ
। सोइरे सकळ प्राणसखे ॥३॥
तुका म्हणे आता
खेळतो कौतुके । जाले तुझे सुख अंतर्बाही ॥४॥
हूं
जठै-जठै जाऊं हूं बैठे-बैठे तूं म्हारे सागै चाले है और म्हारो हात
झालनै मनै चलावै है । मारग में चालूं जणै मनै थोरा ई सायरो रैवै है,
म्हारो सगळो भार तूं ई संभाळो है । हे भगवान, म्हारै मूंढै सूं कीं चूक
रा बोल निसर जावै तो उणां नै तूं ई सावळ करै है । म्हारी लाज रो
निराकरण करनै मनै निरभै बणा दियो है । सगळा लोग म्हारा रखवाळा,
रिस्तैदार अर अंतरंग मित्र बणग्या है । तुकाराम महाराज कैवै है - अबै
हूं बिना कोई परवा कर्यां गुजारो चलावूं हूं । थांरो सुख मनै मांय-बारै
सगळै मिलै है ।
२२-१०-१९३०
ई.स.
५. न कळता काय करावा
उपाय । जेणे राहे भाव तुझ्या पायी ॥१॥
येऊनिया वास करिसी
हॄदयी । ऐसे घडे कई कासयाने ॥धॄ॥
साच भावे तुझे
चिंतन मानसी । राहे हे करिसी कै गा देवा ॥२॥
लटिके हे माझे
करूनिया दुरी । साच तू अंतरी येउनि राहे ॥३॥
तुका म्हणे मज
राखावे पतिता । आपुलिया सत्ता पांडुरंगा ॥४॥
जिण
रै कारण थारा चरणकमलां में मन बरोबर लाग्यो रैवै, इसो कुण-सो उपाव कर्यो
जावै, ओ समझ में को आवै नी । तूं आयनै म्हारै हिरदै में बास करै, इसो
कद अर कियां बणै ? हे भगवान ! खरो भाव उपजनै थारो चिंतन मन में सदा-सदा
बण्यो रैवै, ओ कद करैला ? तूं म्हारे मांयले असत्य नै मिटा दै और हे
सत्य, तूं म्हारै अंत:करण में आयनै निवास कर । तुकाराम महाराज कैवै है,
हे पांडुरंग, थारी सत्ता ( शक्ती ) रो उपयोग करनै तूं म्हारै जिसा
पापियां री रक्षा कर ।
६. मुक्तिपांग नाही विष्णुचिया दासा
। संसार तो कैसा न देखती ॥१॥
बैसला गोविंद जडोनिया चित्ती । आदि
ते चि अंती अवसान ॥धॄ॥
भोग नारायणा देऊनि निराळी । ओविया
मंगळी तो चि गाती ॥२॥
बळ बुद्धि त्यांची उपकारासाटी । अमॄत
ते पोटी सांटवले ॥३॥
दयावेत तरी देवा च सारिखी । आपुली
पारखी नोळखती ॥४॥
तुका म्हणे त्यांचा जीव तो चि देव ।
वैकुंठ तो ठाव वसती तो ॥५॥
विष्णु रै दासां नै मुगती रीई लालसा को रै वै नी । बै ओ जाणणो ई
को चावै नी कै जलम अर मरण रो चक्कर किसोक है । गोविंद चित्त में ठसने
बैठ्योड़ो है । जिको गोविंद सरू में है बो ई बीच में अर आखर में है ।
सुख अर दुख रा भोग नारायण ( भगवान ) नै सूंपनै बै उणां सूं अछूता
हुयग्या और उणीज गोविंद री मंगळ ओव्यां ( गीत ) गावता रैवे है । उणां
रै उदर में इमरत भर्योड़ो है ( उणां रा हिरदै निरमळ है ) । उणां रा बळ
अर बुध्दि लोकां रो उपकार करण सारू है । बै भगवान री तरै ई दया सूं
भर्योड़ा है । आपरै रै अर परायै रै बिचै बै कोई भेद ई को समझै नी ।
तुकाराम महाराज कैवे है उणां रो जीव ई भगवान है और बै रैवे जिकी ठौड़ ई
बैकुंठ है ।
२३-१०-१९३० ई.स.
७. काय वाणू आता न पुरे हे वाणी ।
मस्तक चरणी ठेवीतसे ॥१॥
थोरीव सांडिली आपुली परिसे । नेणे सिवो
कैसे लोखंडासी ॥धॄ॥
जगाच्या कल्याणा संतांच्या विभूति ।
देह कष्टविती उपकारे ॥२॥
भूतांची दया हे भांडवल संता । आपुली ममता
नाही देही ॥३॥
तुका म्हणे सुख पराविया सुखे । अमॄत हे
मुखे स्रवतसे ॥४॥
अबै हूं संतां री महिमा रो कियां बखाण करूं ? उण सारू म्हारी
बाणी ओछी पड़ै है । इण कारण उणां रै चरणां में सिर राखूं हूं । पारस ओ
कदैई को कैयो नी कै हूं लोहे नै छूवूं कोनी । उण आप री बडाई ( महानता )
कड़खै करनै लोह नै छूयो । इणी तरै संत लोगां री शक्ति जगत री भलाई
वासतै हुवै है । और दूसरां माथै उपकार करण सारू ई आपरै शरीर नै संतावै
है । प्राणी-मात्र सारू मन में दया राखणी - ओ ई संता रो मूळधन ( पूंजी
) है । उणां में खुद री देह सारू ममता को हुवै नी । तुकाराम महाराज
कैवे है कै दूजां री खुसी ई संतां री खुसी हुवै है । उणां रै मूंढै सूं
( होठों सूं ) इमरत झर्या करै है |
|
