|
' ये तु धर्म्यामृतमिदम् '' --
गीता 12.20
'' पुणून हें धर्म अमृत '' --
गीता 12.20
'' ते हे गोष्टी रम्य । अमृतधारा
धर्म्य । करिती प्रतीतिगम्य ।आइकोनि जे ॥ ज्ञानदेवी 12.230
'' ही भक्तीयोगाची रम्य कथा ।
धर्म अमृताची धार सर्वथा ।
ही आयकून गा पार्था । घेती जे
अणभव ॥ '' ज्ञानदेवी 12.230
देवाच्या चरित्राक परम अमृत म्हणतात आनी भक्ताच्या
चरित्राक धर्मअमृत म्हणतात.देवाची चरित्रां संतांनी गायल्यांत, सांगल्यांत पुणून
संतांची चरित्रां आमी सांगप हे काम कठीण कित्याक संत जशेआसतात तशे दिसनात आनी जशे
दिसतात तशें आसनात.शिवाय आमची जी शब्दसृष्टी आसा, तिवूय मर्यादीत आसा.
आमुतें करावया गोठी । ते झालीच
नाही वाग्सृष्टी । आम्हालागी दिठी । तें दिठीच नोहे ॥ (अमृतानुभव)
आमी जर तांका विचारीत , तुमी कोण? खंयचे? खंयसून आयले?
खंय वतले? तुमचें नाव कितें? रूप कितें? तर ते सांगतले :-- कांय ना.
कांहींच नी नव्हे कोणिये
गांवीचा । येकटु ठायींच्या ठांयीं एकु ॥1॥
नाहीं जात कोठें येत
फिरोनिया । अवघेचि वायांवीण बोल ॥2॥
तुका म्हणे नांव रूप नाहीं
आम्हा । वेगळा त्या कर्मा अकर्माशी ॥3॥
अशा परिस्थितींत संत श्रेष्ठ श्री तुकाराम म्हाराजांचें म्हान
चरित्राचो इल्लोसो वांटो दिवपाचो यत्न आमी करतात.
जन्म व पूर्वज
धन्य देहुगांव पुण्यभूमी ठाव । तेथें नांदे देव पांडुरंग
॥1॥
श्री तुकाराम म्हाराजांची जन्मभूंय, कर्मभूंय आशिल्ले देहू
गांव पुण्यभूंय.देहू गांवांक धन्यताय आनी पुण्य-ताय आयली ती थंय नंदतल्या पांडुरंग
देवतेक लागून हें स्थान जागृत.
इंद्रायणी न्हंयचे सोबीत देगेर पांडुरंगाचें देवूळ
आसा.कमरेचेर हात दवरून विश्वाचो जनक उबो आसा.दावे कुशीक आवय रखुमाई आसा.मुखार
अश्वत्थ रूख आसा.पाराचेर गरूड हात जोडून उबो आसा.दारांत विघ्नराय आसा.भायर भैरव आनी
हनुमानजी आसा.दक्षिणेक हरेश्वराचे देवूळ आसा.लागींच बल्लाळाचें वन आसा.तांतूत
सिध्देश्वराचें अधिष्ठान आसा.तें दैववंत आसात, वाचेन देवाच्या नामाचो घोश करतात.श्री
तुकाराम म्हाराजांच्या काळाचें हें देहू गांवचें वर्णन.
श्री तुकाराम म्हाराजापसून सुमार 300 वर्सांआदीं तांचे
पूर्वज विश्वंभरबाबा हे देहू गांवांत रावताले.ह्या घराण्याचें कुलदैवत
विठोबा.घराण्यांत आषाढी कार्तिकीची वारी विश्वंभराच्या वाडवडिलांपसून चलताली.पंढरीची
वारी वाडवडिलांप््रामाण नेमान चलोवपाखातीर बाबांचे आवयन विश्वंभरबाबांच्या ह्या खर
सेवेन देव पंढरपुरा सावन देहुक धांवत आयले.जशें पुंडलीकरायाचे खर सेवेन देव वैकुंठा
सावन पंढरपुराक धांवत आयले.
पुंडलिकांचे
निकट सेवें । कैसा धांवे वराडी ॥1॥
मूळ पुरूष
विश्वंभर । विठ्ठलाचा भक्त थोर ॥1॥
त्याचे भक्तीने
पंढरी । सांडूनी आले देहू हरी ॥2॥
आषाढ शुध्द दसमीक देवान विश्वंभरबाबांची सपनांत भेट घेवन
आपूण तुज्या गावांत आयलां अशें सांगून देव आंबियाच्या वनांत न्हिदले.सकाळीं
विश्वभरबाबा सांवकारांक वांगडा घेवन आंबीयाच्या रानांत गेलो.थंय तांकां श्री विठ्ठल
रखुमाईच्यो स्वयंभू मूर्ती मेळल्यो.बाबांन आपल्या वाडयांतल्या देव घरांतच मुर्तीची
स्थापना केली.पंचक्रोशींतले लोकय दर्शनाक येवंक लागले.देवाचो दरवर्सा व्हड उत्सव
जावंक लागलो.महोत्सवाच्या खर्चाखातीर शेत इनाम मेळळें.शुध्द एकादशीक वारी भरूंक
लागली.विश्वंभर वतकी-च तांचे पूत हरी आनी मुकुंद देवाची सेवा सोडून मुळचे
क्षात्रवृत्तीकडे वळळे.कुटुंबियांक घेवन राजाच्या आसऱ्याक गेले.थंय तांका सैन्यांत
अधिकाऱ्याच्यो सुवातो मेळळयो.तांची ही करणी तांची आवय आमाबाई हिका मानलीना.देवाकय
पसंत पडलें ना.देवान आमाबायक सपनांत येवन सांगलें की तुमचे पासत आपूण पंढरपूर सोडून
देहूक आयलों आनी तुमी म्हाका सोडून हांगा राजश्रयाक आयल्यात हें बरें न्हंय.तुमी
देहुक वचात.आमाबायन भुरग्यांक सपनांतली घडणूक सांगली आनी देहूक पर्थून वचपाविशीं
परोपरीन विनयले.फुडे रोखडेंच राज्याचेर परचक्र आयलें.दोनूय भाव शत्रूकडेन झुजतना
सोंपले.मुकुंदाची बायल सती गेली, हरीची बायल गुरवार आशिल्ली.तिका घेवन आमाबाय देहूक
आयली.सुनेक बाळंटेरा-खातीर कुळारा धाडली आनी आपूण देवाची सेवा करूंक लागली.हरीचे
बायलेक पूत जालो ताचे नांव विठ्ठल दवरले.विठ्ठलाचो पूत पदाजी, पदाजीचो शंकर, शंकराचो
पूत कान्होबा आनी कान्होबाचो पूत बोल्होबा.बोल्होबाक तीन पूत जाले.म्हालगडो सावजी,
मदलो तुकाराम आनी धाकलो कान्होबाराय.
श्री तुकाराम म्हाराजाचो जन्म ज्या कुळांत जालो तें कूळ पवित्र आशिल्लें.
पवित्र तें कुळ
पावन तो देश । जेथे हरीचे दास जन्म घेती ॥1॥
तें कूळ क्षत्रियाचें
आशिल्लें.पुर्वजांनी झुजामळारचेर शत्रूकडेन झुजतना देह दवरिल्ले.घराणें सुसंस्कृत
आशिल्लें.धर्मिष्ठ आशिल्लें.घरांत पिळग्यानशीं श्री विठ्ठलाची उपासना चलताली.पंढरीची
वारी आशिल्ली.म्हाजनकीचें वतन आशिल्लें.शेतांभाटां आशिल्ली.सावकारी आनी वेपारधंदो
आशिल्लो.शेतवाडे आशिल्ले.एक राबित्याखातीर आनी दुसरो बाजारपेठेंतलो
म्हाजनकीचो.गावांत लोक मानताले.पंचक्रोशींत प््रातिष्ठा आसली.शेत करताले म्हणून
तांकां कुणबी म्हणटाले.वेपार धंदो करताले म्हणून वाणीम्हणटाले.आनी श्री तुकाराम
म्हाराजांनी ह्या सगल्याचीच उपेक्षा केली म्हणूंक तांका गोसावी म्हणूंक लागले.
गोसावी हें काय हे कुळयेंत
आडनांव चलनाशिल्लें मोरे -- आनी गोसावी ही पदवी (इंद्रियांचे धनी आमी जाले गोसावी
).गीतेचे काळांत वैश्यांक शूद्र जातींतले मानूंक लागिल्ले.
स्त्रियौ वैश्यास्तथा
शूद्रास्तेपि यांति - परां गतिम् ॥ गीता 9.32 ॥
( जावं बायलो वैश्य वा
शूद्र जोडी व्हड सुवातु ते ॥ गीता 9.32 ॥
तैंसे क्षत्री वैश्य
स्त्रिया । कां शूद्र अंत्यजादि इया ॥ ज्ञानदेवी 9.460 ॥
( तशें खेत्री, वैश्य,
अस्तुऱ्यो । वा शूद्र, अंत्यज आदी ह्यो ॥ ज्ञानदेवी 9.460
॥
दोनूच वर्ण राविल्ले.ब्राहमण
आनी शूद्र म्हणून म्हाराजाक शूद्र म्हणूं लागले.
|
