|
तुकोबारी सतरै बरसां
री ऊमर हुवतां ई कर्मयोगी बाल्हा पिताजी बोल्होबा देवलोक हुयग्या जिणां तुकोबा नै
जमींदारी री दौलत सूंपी ही ।
बाप करी जोडी लेकराचें ओढी । आपुली
करवंडी वाळवूनि ॥१॥
एकाएकीं केलों मिरासीचा धनी । काडिये
वागवूनी भार खांदी ॥धृ॥
मिराशी - महाजनी अर भगवान री सेवा ।
जिणां रै कारण संसार
रै संकटां री झळ को लागती नी, बो छत्तर ई उठग्यो ।
बाप मेला न कळतां । नव्हती संसाराची
चिंता ॥१॥
( "न कळता" अर्थात् एकला म्हारै
लारै सूं ) ।
महाराज नै भारी
दुख हुयो । ओ दुख कठैई घटतो-न-घटतो जितै ई आगलै बरस घणा पिता बोल्होबा , माता कनकाई
महाराज रै देखतां-देखतां सरग सिधारग्या ।
माता मेली मजदेखतां ।
महाराज माथै दुखां रो पहाड़ ही
आय पड़्यो । माता महाराज वासतै कांई को कर्यो नी ! सौ - कीं कर्यो हो ।
काय नाहीं माता गौरवीत बाळा । काय
नाहीं लळा पाळीत ते ॥१॥
काय नाहीं त्याची करीत ते सेवा ।
काय नाहीं जीवा गोमटें तें ॥२॥
अमंगळपणें कंटाळा न धरी । उचलोनि करीं
कंठीं लावी ॥३॥
इण रै पछै
ऊमर रै अठरावैं बरस में बडै भाई सावजी री पत्नी रो निधन हुयग्यो । पैलां ई सावजी
रो गृहस्थी कानी ध्यान को हो नी, उण में ई भळै पत्नी री मृत्यु ! बै घर-बार छोडर
तीर्थयात्रा नै जिकै गया बै गया-ई-गया । कुटुंब रा च्यार लोगां रो बियोग हुयग्यो ।
जिण गृहस्थी में एक ई कमी को ही नी उण में अबै एक-एक कमी हुवण लागगी । महाराज धीरज
टूटण को दियो नी । उदासीनता नै काबू करनै बीसवैं बरस गृहस्थी नै संभाळण रो हौसलो कर्यो
। पण हाय ! इकीसवैं में खोटो काळ आयो । दक्षिण में भारी काळ( दुष्काळ ) पड़्यो ।
भयंकर अकाळ हो बो । ई. सन् १६२९ ( शक सं. १५५०-१५५१ ) में बिरखा मोडी आयी । छेकड़
भारी बिरखा सूं फसलां नाश हुयगी । लोगां नै अजूं ई आस ही । ई. सन् १६३० में बिरखा
जाबक ई को हुयी नी । सगळै हाहाकार मचग्यो । धान रा भाव चढग्या । चारै री कमी सूं
सईकड़ू जानवर मरग्या ।
अन्न रै
टोटै सूं सईकड़ू लोग मरग्या । सैंठा-सैंठा परवार ई बरबाद हुयग्या । हाल तांई दुरदसा
पूरी को हुयी ही नी । ई. सन् १६३१ में उण दैवी आफत तो हद कर दी । भारी बरसात रै
कारण फसलां खतम हुयगी । भयंकर बाढ सूं भारी नुकसाण हुयो । ओ दुश्काळ, आ दैवी आफत
तीन बरस रैयी । दुशकाळ री उण तर-तर बघती दुरदसा रै बिसै में महीपतीबाबा लिख्यो है -
ती पुढें बरग पडले कठीण । दो
पायल्याची झाली धारण ।
पर्जन्य नि:शेष गेला तेणें । चार्यावीण
बैल मेले ॥ १ ॥
पछै दुष्काळ रो सरूप भयंकर ई लाग्यो
।
महाकाळ पडीला पूर्ण । जाहाली धारण
शेराची ।
ते ही न मिळे कोणा प्रती । प्राणी
मृत्युसदनी जाती ॥ १ ॥
पायली( च्यार
सेर रो नाप )- भर रतनां सूं पायली-भर उड़द को मिलै ही नी !
दुष्काळें आटिलें द्रव्यें नेला मान
।
इण दुष्काळ में महाराज री गृहस्थी
पूरी तरै खिंड-बिखरगी । ढोर-डांगर मरग्या । साहूकारी डूबगी । ब्योपार-धंधा बैठग्या
! लोगां में ईजत-आबरू बची कोनी । सबसूं पैलां कुटुंब री रखुमाबाई अर एकमात्र लाडलो
बेटो संतोबा दुष्काळ री भेट चढ्या । साहूकारां अर ब्योपार्यां वासतै तो दुष्काळ रा
हालात एक तरै सूं सोनलियो मौको हवै । बणावटी दुष्काळ रो मैंगीवाड़ो कायम करनै सईकड़ूं
रुपियां रो फायदो उठावणआळा "भला लोग" आपां अबार देखां ई हां नी ! लोगां कनै रो
लेणियो अकाळ री हालत में बसूल करणआळै कठोर हिरदै रा तुकाराम महाराज को हा नी ।
अलूटो आप री दुरदसा, आफत-दुख बिसरायनै, किनारै करनै; दुष्काळ में संताईज्या थका लोगां
री महाराज खुलै हाथ सूं मदद करी ।
सहज सरलें होतें कांहीं । द्रव्य
थोडें बहु तें हीं ।
त्याग केला नाहीं दिलें द्विजां
याचकां ॥३॥
कीं(थोड़ो) धन सहज ई खतम
हुयग्यो हो और थोड़ो-घणो जिको रैयग्यो हो बो ब्राह्मणां नै, भिखार्यां नै, जरूरतमंदां
नै खुलै हाथां दे दियो । ( इण सूं शब्दश: ओ अर्थ नहीं लगावणो चाहीजै कै तुकाराम
महाराज रो दिवाळो निकळग्यो हो । )
संसाराच्या नांवें घालूनिया शून्य ।
वाढता हा पुण्य केला धर्म ॥१॥
मां-बाप,
पुत्र-कलत्र(स्त्री) आदि परवारआळां री मृत्यु, अकाळ सूं गृहस्थी री हुयोड़ी तबाही,
लोगां-बीचली दुरदसा, सगा-संबंधियां री कर्योड़ी निंदा-बदनामी, इण सगळी आफतां रो
तुकाराम महाराज धीरज सूं मुकाबलो कर्यो । बै दुरदसा रै, आफत रै सामै मंड्या, दौड़र
पाछा गया कोनी । बै पळायनवादी को हा नी । उणां नै संसार जीतणो हो । इण जंग रै मोरचै
सूं पाछो को मुड़णो हो नी । इण असारां मांय सूं सार काढणो हो । अकाळा सूं, दैवी आफतां
सूं, मानवी देह, देह रो संबंधी माता-पिता-पुत्र, अर संपत्ति - इणां रो मोल-तोल
हुयग्यो हो । नश्वरपणो समझ में आयग्यो हो । बै शाश्वत मूल्य री शोध करण लागग्या ।
आपां इण उद्वेगां सूं पार कियां हुवां ? पैलै पार कियां पूगां, इण रो बिचार करण
लागग्या ।
|
