|
Translations of Tukaram were
done by Mahatma Gandhi in Yerwada Central Jail between
15-10-1930 to 28-10-1930
૧.
જે કા રંજલે ગાંજલે | ત્યાસિ મ્હણે જો આપુલે ||૧||
તો ચિ સાધુ ઓળખાવા | દેવ તેથે ચિ જાણાવા ||ધૄ||
મૄદુ સબાહ્ય નવનીત | તૈસે સજ્જનાચે ચિત્ત ||૨||
તો ચિ સાધુ ઓળખાવા | દેવ તેથે ચિ જાણાવા ||ધૄ||
જ્યાસિ અપંગિતા નાહી
| ત્યાસિ ધરી જો હૄદયી ||૩||
તો ચિ સાધુ ઓળખાવા | દેવ તેથે ચિ જાણાવા ||ધૄ||
દયા કરણે જે પુત્રાસી
|તે ચિ દાસા આણિ દાસી ||૪||
તો ચિ સાધુ ઓળખાવા | દેવ તેથે ચિ જાણાવા ||ધૄ||
તુકા મ્હણે સાંગૂ કિતી | તો ચિ ભગવંતાચી મૂર્તી ||૫||
તો ચિ સાધુ ઓળખાવા | દેવ તેથે ચિ જાણાવા ||ધૄ||
Know him to be a true man
who takes to his bosom those who are in distress. Know that
God resides in the heart of such a one. His heart is
saturated with gentleness through and through. He receives
as his only those who are forsaken. He bestows on his man
servants and maid servants the same affection he shows to
his children. Tukaram says: What need is there to describe
him further? He is the very incarnation of divinity
15-10-1930
૨.
પાપાચી વાસના નકો દાવૂ
ડોળા | ત્યાહુનિ અંધળા બરાચ મી
||૧||
નિંદેચે શ્રવણ નકો માઝે
કાની | બધિર કરોની ઠેવી દેવા ||૨||
અપવિત્ર વાણી નકો માઝ્યા
મુખા | ત્યાજહુનિ મુકા બરાચ મી
||૩||
નકો મજ કધી પરસ્ત્રીસંગતિ
| જનાતુન માતી ઉઠતા ભલી ||૪||
તુકા મ્હણે મજ અવઘ્યાચા
કંટાળા | તૂ એક ગોપાળા આવડસી ||૫||
O God, let me not be witness
to desire for sin, better make me blind; let me not hear ill
of anyone, better make me deaf; let not a sinful word escape
my lips, better make me dumb; let me not lust after
another's wife, better that I disappear from this earth.
Tuka says: I am tired of everything worldly, Thee alone I
like, O Gopal.
16-10-1930
૩.
પવિત્ર તે કુળ પાવન તો
દેશ | જેથે હરિચે દાસ ઘેતી જન્મ
||૧||
કર્મધર્મ ત્યાચે જાલા નારાયણ
| ત્યાચેની પાવન તિન્હી લોક
||૨||
વર્ણ઼અભિમાને કોણ જાલે
પાવન | ઐસે દ્યા સાંગુન મજપાશી
||૩||
અંત્યજાદિ યોનિ તરલ્યા
હરિભજને | તયાચી પુરાણે ભાટ જાલી ||૪||
વૈશ્ય તુળાધાર ગોરા તો
કુંભાર |ધાગા હા ચાંભાર રોહિદાસ
||૫||
કબીર મોમીન લતિબ મુસલમાન | સેના ન્હાવી જાણ વિષ્ણુદાસ
||૬||
કાણોપાત્ર ખોદુ પિંજારી તો
દાદુ |ભજની અભેદૂ હરિચે પાયી ||૭||
ચોખામેળા બંકા જાતીચા માહાર
| ત્યાસી સર્વેશ્વર ઐક્ય કરી
||૮||
નામયાચી જની કોણ તિચા ભાવ | જેવી પંઢરીરાવ તિયેસવે ||૯||
મૈરાળા જનક કોણ કુળ ત્યાચે | મહિમાન તયાચે કાય સાંગો
||૧૦||
યાતાયાતીધર્મ નાહી વિષ્ણુદાસા
| નિર્ણય હા ઐસા વેદશાસ્ત્રી
||૧૧||
તુકા મ્હણે તુમ્હી વિચારાવે
ગ્રંથ | તારિલે પતિત નેણો કિતી
||૧૨||
Blessed is that family and
that country where servants of God take birth. God becomes
their work and their religion. The three worlds become holy
through them. Tell me who have become purified through pride
of birth? The Puranas have testified like bards without
reserve that those called untouchables have attained
salvation through devotion to God. Tuladhar, the Vaishya,
Gora, the potter, Rohidas, a tanner, Kabir, a Momin, Latif,
a Muslim, Sena, a barber, and Vishnudas, Kanhopatra, Dadu, a
carder, all become one at the feet of God in the company of
hymn singers. Chokhamela and Banka, both Mahars by birth,
became one with God. Oh, how great was the devotion of Jani
the servant girl of Namdev! Pandharinath (God) dined with
her. Meral Janak's family no one knows, yet who can do
justice to his greatness? For the servant of God there is no
caste, no varna, so say the Vedic sages. Tuka says: I cannot
count the degraded
૪.
જેથે જાતો તેથે તૂ માઝા
સાંગાતી | ચાલવિસી હાતી ધરૂનિયા ||૧||
ચાલો વાટે આમ્હી તુઝા ચિ
આધાર |ચાલવિસી ભાર સવે માઝા ||૨||
બોલો જાતા બરળ કરિસી તે નીટ
|નેલી લાજ ધીટ કેલો દેવા
||૩||
અવઘે જન મજ જાલે લોકપાળ | સોઇરે સકળ પ્રાણસખે ||૪||
તુકા મ્હણે આતા ખેળતો
કૌતુકે |જાલે તુઝે સુખ અંતર્બાહી
||૫||
Wherever I go, Thou art my
companion. Having taken me by the hand Thou movest me. I go
alone depending solely on Thee. Thou bearest too my burdens.
If I am likely to say anything foolish, Thou makest it
right. Thou hast removed my bashfulness and madest me
self-confident, O Lord. All the people have become my
guards, relatives and bosom friends. Tuka says: I now
conduct myself without any care. I have attained divine
peace within and without.
22-10-1930
૫.
ન કળતા કાય કરાવા
ઉપાય | જેણે રાહે ભાવ તુઝ્યા પાયી
||૧||
યેઊનિયા વાસ કરિસી હૄદયી
| ઐસે ઘડે કઈ કાસયાને ||૨||
સાચ ભાવે તુઝે ચિંતન
માનસી |રાહે હે કરિસી કૈ ગા દેવા
||૩||
લટિકે હે માઝે કરૂનિયા
દુરી | સાચ તૂ અંતરી યેઉનિ રાહે
||૪||
તુકા મ્હણે મજ રાખાવે
પતિતા |આપુલિયા સત્તા પાંડુરંગા
||૫||
When one does not know, what
is one to do so as to have devotion to Thy sacred feet? When
will it so happen that Thou wilt come and settle in my
heart? O God, when wilt Thou so ordain that I may meditate
on Thee with a true heart? Remove Thou my untruth and, O
Truth, come and dwell Thou in my heart. Tuka says: O
Panduranga, do Thou protect by Thy power sinners like me.
૬.
મુક્તિપાંગ નાહી
વિષ્ણુચિયા દાસા | સંસાર તો કૈસા ન દેખતી ||૧||
બૈસલા ગોવિંદ જડોનિયા
ચિત્તી | આદિ તે ચિ અંતી અવસાન ||ધૄ||
ભોગ નારાયણા દેઊનિ
નિરાળી |ઓવિયા મંગળી તો ચિ ગાતી
||૨||
બૈસલા ગોવિંદ જડોનિયા
ચિત્તી | આદિ તે ચિ અંતી અવસાન ||ધૄ||
બળ બુદ્ધિ ત્યાંચી
ઉપકારાસાટી |અમૄત તે પોટી સાંટવલે ||૩||
બૈસલા ગોવિંદ જડોનિયા
ચિત્તી | આદિ તે ચિ અંતી અવસાન ||ધૄ||
દયાવેત તરી દેવા ચ
સારિખી |આપુલી પારખી નોળખતી ||૪||
બૈસલા ગોવિંદ જડોનિયા
ચિત્તી | આદિ તે ચિ અંતી અવસાન ||ધૄ||
તુકા મ્હણે ત્યાંચા જીવ તો
ચિ દેવ |વૈકુંઠ તો ઠાવ વસતી તો ||૫||
બૈસલા ગોવિંદ જડોનિયા
ચિત્તી | આદિ તે ચિ અંતી અવસાન ||ધૄ||
To the servants of Vishnu
there is no yearning even for salvation; they do not want to
know what the wheel of birth and death is like.; Govind sits
steadily settled in their hearts; for them the beginning and
the end are the same. They make over happiness and misery to
God and themselves remain untouched by them, the auspicious
songs sing of them; their strength and their intellect are
dedicated to benevolent uses; their hearts contain
gentleness; they are full of mercy even like God; they know
no distinction between theirs and others'. Tuka says: They
are even like unto God and Vaikuntha is where they live.
23-10-1930
૭.
કાય વાણૂ આતા ન પુરે
હે વાણી | મસ્તક ચરણી ઠેવીતસે ||૧||
થોરીવ સાંડિલી આપુલી પરિસે | નેણે સિવો કૈસે લોખંડાસી
||૨||
જગાચ્યા કલ્યાણા
સંતાંચ્યા વિભૂતિ | દેહ કષ્ટવિતી ઉપકારે ||૩||
ભૂતાંચી દયા હે ભાંડવલ સંતા
| આપુલી મમતા નાહી દેહી ||૪||
તુકા મ્હણે સુખ પરાવિયા સુખે
| અમૄત હે મુખે સ્રવતસે ||૫||
How now shall I describe
(the praises of the good); my speech is not enough (for the
purpose). I therefore put my head at their feet. The magnet
leaves its greatness and does not know that it may not touch
iron. Even so good men's powers are for the benefit of the
world. They afflict the body for the service of others.
Mercy towards all is the stock-in-trade of the good. They
have no attachment for their own bodies. Tuka says: Others'
happiness is their happiness; nectar drops from their lips.
૮.
નાહી સંતપણ મિળતે હે
હાટી |હિંડતા કપાટી રાની વની ||૧||
નયે મોલ દેતા ધનાચિયા
રાશી |નાહી તે આકાશી પાતાળી તે
||૨||
તુકા મ્હણે મિળે જિવાચિયે
સાટી |નાહી તરી ગોષ્ટી બોલો નયે
||૩||
Saintliness is not to be
purchased in shops nor is it to be had for wandering nor in
cupboards nor in deserts nor in forests. It is not
obtainable for a heap of riches. It is not in the heavens
above nor in the entrails of the earth below. Tuka says: It
is a life's bargain and if you will not give your life to
possess it better be silent.
24-10-1930
૯.
ભક્ત ઐસે જાણા જે દેહી
ઉદાસ |ગેલે અશાપાશ નિવારુની ||૧||
વિષય તો ત્યાંચા જાલા
નારાયણ |નાવડે ધન જન માતા પિતા
||ધૄ||
નિર્વાણી ગોવિંદ અસે
માગેપુઢે | કાહી ચ સાકડે પડો નેદી ||૨||
વિષય તો ત્યાંચા જાલા
નારાયણ |નાવડે ધન જન માતા પિતા
||ધૄ||
તુકા મ્હણે સત્ય કર્મા
હ્વાવે સાહે |ઘાતલિયા ભયે નર્કા જાણે
||૩||
વિષય તો ત્યાંચા જાલા
નારાયણ |નાવડે ધન જન માતા પિતા
||ધૄ||
He is a devotee who is
indifferent about body, who has killed all desire, whose one
object in life is (to find) Narayana, whom wealth or company
or even parents will not distract, for whom whether in front
or behind there is only God in difficulty, who will not
allow any difficulty to cross his purpose. Tuka says: Truth
guides such men in all their doings.
૧૦.
વેદ અનંત બોલિલા | અર્થ ઇતકા ચિ શોધિલા ||૧||
વિઠોબાસી શરણ જાવે |નિજનિષ્ટ નામ ગાવે ||ધૄ||
સકળ શાસ્ત્રાંચા વિચાર |અંતી ઇતકા ચિ નિર્ધાર ||૨||
વિઠોબાસી શરણ જાવે |નિજનિષ્ટ નામ ગાવે ||ધૄ||
અઠરાપુરાણી સિદ્ધાંત
|તુકા મ્હણે હા ચિ હેત ||૩||
વિઠોબાસી શરણ જાવે |નિજનિષ્ટ નામ ગાવે ||ધૄ||
The essence of the endless
Vedas is this : Seek the shelter of God and repeat His name
with all thy heart. The result of the cogitations of all the
Shastras is also the same; Tuka says: The burden of the
eighteen Puranas is also identical.
25-10-1930
૧૧.
આણીક દુસરે મજ નાહી
આતા | નેમિલે યા ચિત્તાપાસુનિયા
||૧||
પાંડુરંગ મની પાંડુરંગ
ધ્યાની |જાગ્રતી સ્વપ્ની પાંડુરંગ
||ધૄ||
પડિલે વળણ ઇંદ્રિયા સકળા
| ભાવ તો નિરાળા નાહી દુજા
||૨||
પાંડુરંગ મની પાંડુરંગ
ધ્યાની |જાગ્રતી સ્વપ્ની પાંડુરંગ
||ધૄ||
તુકા મ્હણે નેત્રી કેલે
ઓળખણ | સાજિરે તે ધ્યાન વિટેવરી
||૩||
પાંડુરંગ મની પાંડુરંગ
ધ્યાની |જાગ્રતી સ્વપ્ની પાંડુરંગ
||ધૄ||
This heart of mine is
determined that for me now there is nothing else; I meditate
on Panduranga, I think of Panduranga, I see Panduranga
whether awake or dreaming. All the organs are so attuned
that I have no other desire left. Tuka says: My eyes have
recognized that image standing on that brick transfixed in
meditation unmoved by anything.
૧૨.
ન મિળો ખાવયા ન વાઢો
સંતાન | પરિ હા નારાયણ કૄપા કરો
||૧||
ઐસી માઝી વાચા મજ ઉપદેશી
| આણીક લોકાંસી હે ચિ સાંગે
||ધૄ||
વિટંબો શરીર હોત કા
વિપત્તિ | પરિ રાહો ચિત્તી નારાયણ
||૨||
ઐસી માઝી વાચા મજ ઉપદેશી
| આણીક લોકાંસી હે ચિ સાંગે
||ધૄ||
તુકા મ્હણે નાસિવંત
હે સકળ | આઠવે ગોપાળ તે ચિ હિત ||૩||
ઐસી માઝી વાચા મજ ઉપદેશી
| આણીક લોકાંસી હે ચિ સાંગે
||ધૄ||
What though I get nothing to
eat and have no progeny? It is enough for me that Narayana's
grace descends upon me. My speech gives me that advice and
says likewise to the other people -Let the body suffer, let
adversity befall one, enough that Narayana is enthroned in
my heart. Tuka says: All the above things are fleeting; my
welfare consists in always remembering Gopal.
26-10-1930
૧૩.
મહારાસિ
સિવે | કોપે બ્રાહ્મણ તો નવ્હે
||૧||
તયા
પ્રાયશ્ચિત્ત કાહી | દેહત્યાગ કરિતા નાહી ||ધૄ||
નાતળે ચાંડાળ | ત્યાચા અંતરી વિટાળ ||૨||
તયા
પ્રાયશ્ચિત્ત કાહી | દેહત્યાગ કરિતા નાહી ||ધૄ||
જ્યાચા સંગ
ચિત્તી | તુકા મ્હણે તો ત્યા યાતી
||૩||
તયા
પ્રાયશ્ચિત્ત કાહી | દેહત્યાગ કરિતા નાહી ||ધૄ||
He who becomes enraged at
the touch of a Mahar is no Brahmin. There is no penance for
him even by giving his life. There is the taint of
untouchability in him who will not touch a Chandal. Tuka
says: A man becomes what he is continually thinking of.
27-10-1930
૧૪.
પુણ્ય પર઼ઉપકાર પાપ તે
પરપીડા | આણીક નાહી જોડા દુજા યાસી
||૧||
સત્ય તો ચિ ધર્મ અસત્ય તે
કર્મ |આણીક હે વર્મ નાહી દુજે
||ધૄ||
ગતિ તે ચિ મુખી
નામાચે સ્મરણ |અધોગતિ જાણ વિન્મુખતે ||૨||
સત્ય તો ચિ ધર્મ અસત્ય તે
કર્મ |આણીક હે વર્મ નાહી દુજે
||ધૄ||
સંતાંચા સંગ તો ચિ
સ્વર્ગવાસ |નર્ક તો ઉદાસ અનર્ગળા ||૩||
સત્ય તો ચિ ધર્મ અસત્ય તે
કર્મ |આણીક હે વર્મ નાહી દુજે
||ધૄ||
Merit consists in doing good
to others, sin in doing harm to others. There is no other
pair comparable to this. Truth is the only religion (or
freedom); untruth is bondage, there is no secret like
this.God's name on one's lips is itself salvation, disregard
(of the name)know to be perdition. Companionship of the good
is the only heaven,studious indifference is hell. Tuka says:
It is thus clear what is good and what is injurious, let
people choose what they will.
૧૫.
શેવટચી
વિનવણી | સંતજની પરિસાવી ||૧||
વિસર તો ન પડાવા | માઝા દેવા તુમ્હાસી ||ધૄ||
પુધે ફાર બોલો કાઈ | અવઘે પાયી વિદિત ||૨||
વિસર તો ન પડાવા | માઝા દેવા તુમ્હાસી ||ધૄ||
તુકા મ્હણે પડિલો પાયા | કરા છાયા કૄપેચી ||૩||
વિસર તો ન પડાવા | માઝા દેવા તુમ્હાસી ||ધૄ||
This is my last prayer, O
saintly people listen to it: O God, do not forget me; now
what more need I say, Your holy feet know everything. Tuka
says: I prostrate myself before Your feet, let the shadow of
Your grace descend upon me.
૧૬.
હે ચિ દાન દેગા
દેવા | તુઝા વિસર ન હ્વાવા ||૧||
ગુણ ગાયીન આવડી |હે ચિ માઝી સર્વ જોડી ||ધૄ||
ન લગે મુક્તિ આણિ
સંપદા | સંતસંગ દેઈ સદા ||૨||
ગુણ ગાયીન આવડી |હે ચિ માઝી સર્વ જોડી ||ધૄ||
તુકા મ્હણે ગર્ભવાસી
| સુખે ઘાલાવે આમ્હાસી ||૩||
ગુણ ગાયીન આવડી |હે ચિ માઝી સર્વ જોડી ||ધૄ||
O God, grant only this boon.
I may never forget Thee; and I shall prize it dearly. I
desire neither salvation nor riches nor prosperity; give me
always company of the good. Tuka says: On that condition
Thou mayest send me to the earth again and again.
28-10-1930 |
