|
कांदामुळाभाजी अवघी विठाई माझी असं
म्हणताना सावतामाळी
work
is workship
हाच मंत्रोच्चार करतो. आपल्या दैनंदिन विश्वातल्या प्रत्येक
वस्तूला परमेश्वर मानून त्यातं एक निर्गुण रूप त्यांनी तयार केलं. विठ्ठलाची मूर्ती
ही तर माझ्या विशेष आवडीची ! कारण त्याच्या हातात कुठलंही आयुध नाही. हात कमरेवर
ठेवून अगदी सामान्य माणसासारखं वाटणारं ते रूप आहे. हे सगळं मनात आधीपासूनच साठलं
होतं. आनंओवरी वाचल्याबरोबर तुकाराम हा माझ्या मनातल्या किंवा माझ्यातल्या
कलाकाराच्या मनातल्या तुकारामाच्या चौकटीत फिट्ट बसला आणि मग मी पुढच्या प्रवासाचं
तिकीट काढलं. नाना पाटेकर डोळयांसमोर ठेवून अतुलने सुरुवातीला रंगावृत्ती तयार केली. पण
काही कारणांमुळे ही निर्मिती प्रक्रिया मागे पडली. पाच-सहा वर्षांपूर्वी किशोर
कदमच्या वाचनात ती कादंबरी आल्यावर त्याच्यातल्या कलाकाराने अतुलकडे मागणी केली की ही गोष्ट मी एकटा सांगणार ! अतुल पेठेंनी एकवार त्याच्याकडे
पाहिलं आणि त्याच्यातल्या कलाकारावर अविश्वास दाखवत चक्क त्याला नकार दिला. किशोरला
स्वस्थ बसवेना. तो पुन्हा त्याच मागणीसहित अतुलकडे आला आणि हट्ट धरून बसला. दीड
महिन्यात पंचवीस पानं पाठ करून दाखव. पानं पाठ झाली तर पुढचं पाहूअसं अतुलनं बजावलं. दीड महिन्यानंतर किशोर आला आणि त्यानं
पंचवीस पानं धडाधडा बोलून दाखवली.
मग सुरू झाला
निर्मितीचा मुख्य प्रवास ! तब्बल सात महिने अविश्रांत मेहनत ! शेवटच्या दीड
महिन्यात बाहेरचे प्रयोगशूटिंगकाव्यवाचन.... सगळं बंद.
सकाळचा व्यायाम सक्तीचा. कारण अतुलच्या मतेकान्होबा हा
काबाडकष्ट करणारा काटक गडी तो पोट वाढलेलासुखवस्तू दिसता कामा नये. शरीरानं कान्होबा तयार होत होता.
दरम्यानच्या काळात इंद्रायणीचा काठभंडाऱ्याचा डोंगरदेहू इथली भटकंती ! कारण तुकोबाचं अवघं विश्व त्या
निसर्गतत्त्वाशी एकरूप झालेलं ! आणि जोडीला तुकारामांची गाथानेमाडेचित्रेसदानंद मोरे यांनी लिहिलेलं तुकारामावरचं साहित्य होतंच. कारण
तोही एक या निर्मिती प्रक्रियेचाच भाग होता.
खरं तर
सुरुवातीला गणेश यादवसयाजी शिंदे आणि किशोर अशा तिघांना घेऊन मला हे करायचं होतंअतुल पेठे यांच्यातला दिग्दर्शक सांगत होता - मला
हे कान्होबा तिघांतून हवा होता. त्यामुळे तीन वेगवेगळे आवाज मला मिळणार होते. तीन
वेगळी परिमाणं मिळणार होती आणि पुन्हा त्या तिघांचा एकसंध कान्होबा हे मला खूप
आव्हानात्मक वाटत होतं. मात्र किशोरच्या आत्मविश्वासावर आणि मेहनतीवर मी विश्वास
टाकला आणि त्याने तो एकशेएक टक्के सार्थ ठरविला. नेपथ्यातले अंधार-प्रकाशाचे खेळही
खूप विचारपूर्वक केले आणि पार्श्वसंगीतासाठी वापरलेली वाद्यं ही त्याच मातीतली
होती. यातल्या घंटेचा नाद करण्यासाठी जी घंटा वापल्येय
ती खास राजस्थानमधली आहे. उंटांच्या गळयात अशा घंटा बांधतात. ती अहमदाबादच्या एका
मैत्रिणीने पाठवली. कारण देवळातल्या घंटेचं नादमाधुर्य मला नको होतं. या घंटेच्या
नादात एक गूढता आहे. ती मला हवी होती.
इतक सगळ झाल्यानंतर अभिजात रंगभूमीपुणे या संस्थेनंविशेषतः प्रसाद
वनासरेसारख्या प्रामाणिकपणे काम करणाऱ्या रंगकर्माने निर्मितीचा उत्साह दाखवला आणि
अतुल पेठेकिशोर कदम आणि इतर तंत्रज्ञ यांच्या मेहनतीला
फळ आलं. आनंओवरी चा प्रत्यक्ष रंगमंचीय आविष्कार बरंच काही देऊन जातो. संपूर्ण
पार्श्वभूमीवरचा निसर्ग सकाळ-दुपार-संध्याकाळ-रात्र-मध्यरात्र अशा वेगवेगळया प्रहरातील कान्होबाची आणि
आजूबाजूच्या निसर्गाच अवस्थापावसाळयात निसर्गाच्या
तांडवाबरोबरच बेभान होणारा कान्होबाबैलगाडीची सुसाट
सफर....आणि या सगळयाबरोबर किशोर कदम यांचा परकायाप्रवेश यांत प्रेक्षक नकळत गुंतून
जातो.
माणसामध्ये
उपजत असलेल्या नातेसंबंधांची चर्चा करणारं किंवा नात्याच्या घट्ट विणीच हे नाटक
आहे. आजच्या काळातल्या तुकडा-तुकडांत सापडणाऱ्या आयुष्याच्या किंवा जगण्याच्या
संकल्पना तपासून पांहणारं हे नाटक आहे. म्हणूनच ते मला करावंस वाटलं. अतुल पेठे
बोलत होते- कान्होबाला सापडणारा तुकाराम हा एक परिवर्तनशीलजीवनाच्या अनेक वाटा शोधणारा
जगण्यातल्या अनेक रसरशीत अनुभवांचा आस्वाद घेणारा सामान्य माणूस आहे. मात्रया प्रवासात त्याच्या कुटुंबाची होणारी ससेहोलपट आणि कान्होबाला
शेवटी गवसलेलं शहाणपण या सगळयाची नाळ ही २१ व्या
शतकातल्या सामान्य माणसाच्या प्रश्नांशी जुळणारी आहे.
कुमार
गंधर्वांनी एका अत्यंत खाजगी मैफिलीत केवळ स्वरांच्या साहाय्याने (कुठलाही सूर न
वापरता) तुकारामाला शोधण्याचा प्रयत्न केला होता. त्याचे केवळ दोनच प्रयोग झाले. पण
तो प्रयत्न विलक्षण प्रभाव टाकणारा होता. एका खऱ्या खुऱ्या कलावंताने रसिकाला
दिलेली ती भेट होती. चर्चा संपता संपता अतुलने ही आठवण सांगितली. असाच प्रयत्न
आनंदओवरी नाटनिर्मितीतून केला गेला आहे आणि एक तरी ओवी त्यांनी अनुभली
आहे. आता पाळी रसिक प्रेक्षकांची आहे! |
