| |
|
|
चरित्रातले अभंग |
|
|
|
परिशिष्ट १ |
|
|
१.
काहिच
मी नव्हे कोणिये गावीचा
।
एकट ठायीचा ठायी एक
।।१।।
नाही
जात कोठे येत फिरोनिया
।
अवघेचि वायाविण
बोले ।।२।।
नाही
मज कोणी आपुले दुसरे
।
कोणाचा मी खरे
काही नव्हे ।।३।।
नाही
आम्हा
ज्यावे
मरावे
लागत ।
आहो अखंडित जैसे तैसे
।।४।।
तुका
म्हणे नावरूप
नाही
आम्हा ।
वेगळा ह्या कर्मा अकर्मासी
।।५।।
२.
धन्य
देहू गाव पुण्य भूमि ठाव । तेथे नांदे देव पांडुरंग ॥१॥
धन्य
क्षेत्रवासी लोक दैवाचे । उच्चारिती वाचे नाम घोष ॥धृ॥
कर कटी
उभा विश्वाचा जनिता । वामांगी ते माता रखुमादेवी॥२॥
गरूड पारी
उभा जोडूनिया कर । अश्वत्थ समोर उत्तरामुख ॥३॥
दक्षिणे
शंकर लिंग हरेश्वर । शोभे गंगातीर इंद्रायणी ॥४॥
लक्ष्मीनारायण बल्लाळाचे
वन । तेथे
अधिष्ठान सिद्धेश्वर ॥५॥
विघ्नराज द्वारी
बहिरव बाहेरी । हनुमंत शेजारी सहित दोघे ॥६॥
तेथे
दास तुका करितो कीर्तन । ह्रुदयी
चरण विठोबाचे॥७॥
३.
पवित्र
ते
कूळ पावन तो देश । जेथे
हरिचे
दास घेती जन्म ॥१॥
कर्मधर्म त्याचे
जाला नारायण । त्याचेनी
पावन तिन्ही लोक ॥ध्रु॥
वर्ण
अभिमाने कोण जाले पावन । ऐसे द्या
सागून
मजपाशी
॥२॥
कर्मधर्म त्याचे
जाला नारायण । त्याचेनी
पावन तिन्ही लोक ॥ध्रु॥
अंत्यजादि योनी तरल्या हरिभजने
। तयाची
पुराणे
भाट जाली
॥३॥
कर्मधर्म त्याचे
जाला नारायण । त्याचेनी
पावन तिन्ही लोक ॥ध्रु॥
वैश्य
तुळाधार गोरा तो कुंभार । धागा हा चांभार रोहिदास ॥४॥
कर्मधर्म त्याचे
जाला नारायण । त्याचेनी
पावन तिन्ही लोक ॥ध्रु॥
कबीर
मोमीन लतीब मुसलमान । शेणा न्हावी जाण विष्णुदास ॥५॥
कर्मधर्म त्याचे
जाला नारायण । त्याचेनी
पावन तिन्ही लोक ॥ध्रु॥
कणोपात्र खोदु पिंजारी तो दादू । भजनी
अभेदू हरीचे
पायी
॥६॥
कर्मधर्म त्याचे
जाला नारायण । त्याचेनी
पावन तिन्ही लोक ॥ध्रु॥
चोखामेळा बंका जातीचा महार । त्यासी
सर्वेश्वर ऐक्य करी
॥७॥
कर्मधर्म त्याचे
जाला नारायण । त्याचेनी
पावन तिन्ही लोक ॥ध्रु॥
नामयाची
जनी कोण तिचा भाव । जेवी
पंढरिराव तियेसवे
॥८॥
कर्मधर्म त्याचे
जाला नारायण । त्याचेनी
पावन तिन्ही लोक ॥ध्रु॥
मैराळा
जनक कोण कुळ त्याचे
। महिमान तयाचे
काय सागों
॥९॥
कर्मधर्म त्याचे
जाला नारायण । त्याचेनी
पावन तिन्ही लोक ॥ध्रु॥
यातायातीधर्म
नाही
विष्णुदासा । निर्णय हा ऐसा वेदशास्त्रीं ॥१०॥
कर्मधर्म त्याचे
जाला नारायण । त्याचेनी
पावन तिन्ही लोक ॥ध्रु॥
तुका
म्हणे
तुम्ही विचारावे
ग्रंथ । तारिले
पतीत नेणों किती ॥११॥
कर्मधर्म त्याचे
जाला नारायण । त्याचेनी
पावन तिन्ही लोक ॥ध्रु॥
४अ.
हाती
होन दावी बेना । करिती लेकीच्या धारणा ॥१॥
ऐसे
धर्म जाले
कळी
। पुण्य रंक पाप बळी ॥ धृ॥
साडिले
आचार । द्विज चाहाड जाले चोर ॥२॥
टिळे
लपविती पातडी
। लेती विजारा कातडी
॥३॥
बैसोनिया तक्तां । अन्नेवीण पिडीती लोका
॥४॥
मुदबख
लिहिणे । तेलतुपावरी जिणे
॥५॥
नीचाचे
चाकर । चुकलिया खाती भार ॥६॥
राजा
प्रजा पीडी । क्षेत्री दुश्चितासी तोडी ॥७॥
वैश्यशूद्रादिक । हे
तो
सहज नीच लोक ॥८॥
अवघे
बाह्य रंग । आंत हिरवे
वरी सोग
॥९॥
तुका
म्हणे देवा । काय निद्रा केली धांवा ॥१०॥
४ब
पाहा हो
कलिचे
महिमान । असत्त्यासी रिझले
जन ।
पापा
देती अनुमोदन । करिती हेळण संताचे
॥१॥
ऐसे
अधर्माचे
बळ । लोक झकविले सकळ ।
केले
धर्माचे निर्मूळ । प्रळयकाळ आरंभला ॥धृ॥
थोर या
युगाचे
आश्चर्य । ब्रम्हकर्म उत्तम सार ।
साडुनिया
द्विजवर । दावलपीर स्मरताती ॥२॥
ऐसे
यथार्थाचे अनर्थ । जाला बुडाला परमार्थ ।
नाही
जाली ऐसी नीत । हा हा भूत पातले
॥३॥
शांति
क्षमा दया । भावभक्ति सत्क्रिया ।
ठाव
नाही सागावया
। सत्त्व धैर्य भंगिले
॥४॥
राहिले
वर्णावर्णधर्म । अन्योन्य विचरिती कर्म ।
म्हणविता रामराम । श्रम महा मानिती ॥५॥
थेर
भोरपाचे विशी
। धावती भूते
आविसा
तैसी
।
कथा
पुराण म्हणता
सिसी । तिडीक उठी नकऱ्याचे ॥६॥
विषय
लोभासाटी
। सर्वार्थेंसी
प्राण साटी ।
परमार्थी पीठ मुठी । मागता
उठती सुनीसी
॥७॥
धनाढ्य़
देखोनि अनामिक । तयाते
मानिती आवश्यक ।
अपमानिले
वेदपाठक । सात्विक शास्त्रद्न्य संपन्न ॥८॥
पुत्र
ते पितियापाशी
। सेवा घेती सेवका ऐसी ।
सुनांचिया दासी । सासा जाल्या आंदण्या ॥९॥
खोटें
जाले
आली विंवसी। केली मर्यादा नाहिंसी।
भ्रतारे
ती
भार्यासी । रंक तैसी
मानिती ॥१०॥
नमस्कारावया हरिदासा
। लाजती धरिती
काही
गर्वसा ।
पोटासाठी खौसा । वंदिती मलिंछाच्या ॥११॥
बहुत
पाप जाले
उचंबळ । उत्तम न म्हणती चांडाळ ।
अभक्ष
भक्षिती विटाळ । कोणी न धरी कोणाचा ॥१२॥
कैसे
जाले नष्ट वर्तमान । एकादशीस खाती अन्न ।
विडे
घेऊनि ब्राम्हण । अविंदवाणी वदताती ॥१३॥
कामिनी
विटंबिल्या कुळवंती । वदने
दासिंची
चुंबिती।
सोवळ्याच्या स्फ़िती । जगीं मिरविती पवित्रता ॥१४॥
मद्यपानाची सुराणी । नवनीता नपुसे कोणी ।
केळवती
व्यभिचारिणी । दैन्यवाणी पतिव्रता ॥१५॥
केवढी
दोषाची सबळता । जाली पाहा हो भगवंता ।
पुण्य
धुडावोनी संता । तीर्था हरी आणिती ॥१६॥
भेणे
मंद जाल्या मेघवृष्टि । आकातली
कापे
सृष्टि ।
देव
रिगाले कपाटी
। आटाआटी प्रवर्तली ॥१७॥
अपीक
धान्ये दिवसे
दिवसे
। गाई म्हैसी चेवल्या गोरसे
।
नगरे
दिसती उध्वंसे । पिकली बहुवसे
पाखांडे ॥१८॥
होम हरपली
हवने
। यद्न्ययाग अनुष्ठाने
।
जपतपादि
साधने
। आचरणे
भ्रष्टली
॥१९॥
अठरा यातीचे
व्यापार । करिती तस्कराई विप्र ।
साडोनिया
शुद्ध शुभ्र । वस्त्रें निळी
पांघरती ॥२०॥
गीता
लोपली गायत्री । भरले चमत्कार मंत्री ।
अष्वाचिया परि । कुमारी विकिती वेदवक्ते ॥२१॥
वेदाध्ययनसंहितारुचि । भकाद्या करिती तयाची
।
आवडी
पंडिताची
। मुसाफ़ावरी बैसली ॥२२॥
मुख्य
सर्वोत्तम साधने
। ती
उच्छेदूनिं केली
दीने
।
कुडी
कापटें महा मोहने । मिरविताती दुर्जन ॥२३॥
कळाकुशळता चतुराई । तर्कवादी भेद निंदे ठायी
।
विधिनिषेधाचा वाही । एक ही ऐसी
नाडली
॥२४॥
जे
संन्यासी तापसी ब्रम्हचारी
। होता बैरागी दिगांबर निस्पृही
वैराग्यकारी। कामक्रोधे व्यापिले भारी। इच्छाकरी न सुटती ॥२५॥
कैसे
विनाशकाळाचे
कौतुक । राजे जाले
प्रजांचे
अंतक ।
पिते
पुत्र सहोदर । एकाएक शत्रुघाते
वर्तती
॥२६॥
केवढी
ये राडेची
अंगवण । भ्रमविले
अवघें जन ।
याती
अठरा चारी वर्ण । कर्दम करुनी विटाळले
॥२७॥
पूवाअहोते
भविष्य केले
। संती ते यथार्थ जाले
।
ऐकत
होतो ते देखिले
। प्रत्यक्ष लोचनी
॥२८॥
आता
असो हे आघवे । गति नव्हे कळीमध्येवागवरावे ।
देवासी
भाकोनि करुणावे
। वेगे
स्मरावे
अंतरी
॥२९॥
अगा ये
वैकुंठनायका । काय पाहतोसि या कौतुका ।
धांव
कलीने
गांजिले
लोका
। देतो हाका सेवक तुकयाचा ॥३० ॥
५अ.
संता
नाही मान । देव मानी
मुसलमान ॥१॥
ऐसे
पोटाचे मारिले । देवा आशा विटंबिले ॥धृ॥
घाली
लोटांगण । वंदी नीचाचे
चरण ॥२॥
तुका
म्हणे
धर्म । न कळे
माजल्याचा भ्रम ॥३॥
५ब.
भक्त
भागवत जीवन्मुक्त संत । महिमा अत्यद्भूत चराचरी
।
ऐसिया
अनंतामाजी तू अनंत । लीलावेश होता जगत्राता ॥१॥
ब्रह्मानंद तुकें तुळे
आल तुका । तो हा विश्वसंख्या क्रीडे जनी
॥धृ॥
शास्त्रा श्रेष्ठाचार अविरुद्ध क्रिया । तुझी भक्तराया देखियेली ।
देऊनि
तिळाजुळी काम्य निषिद्धांसी । विधिवीण योगेशी ब्रह्मार्पण ॥२॥
संत
ग्रहमेळी
जगधंद्या गिळी । पैल उदयाचळी भानु तुका ।
संत
वृंदे तीर्थ गौतमी हरिकथा । तुकया नर सिंहस्ता भेटों आली॥३॥
शांति
पतिव्रते जाले परिनयन । कामसंतर्पण निष्कामता ।
क्षमा
क्षमापणे
प्रसिद्ध प्रथा जगीं ।
ते तो
तुझ्या अंगीं मूर्तीमंत ॥४॥
दया
दीनानाथा तुव जीवविली । विश्वीं विस्तारली
कीर्ती तुझी ।
वेदवाक्यबाहु उभारिला ध्वज । पूजिले
देव द्विज सर्वभूते
॥५॥
अधर्म
क्षयव्याधी धर्माशी
स्पर्शला । तो त्वां उपचारिला अनन्यभक्ति ।
ब्रम्ह
ऐक्यभावे
भक्ति विस्तारिली । वाक्यें सपळ केली वेदविहिते
॥६॥
देहबुद्धि जात्या अभिमाने
वंचलो
। तो मी उपेक्षलो
न पाहिजे
।
न घडो
याचे पायी
बुद्धीचा व्यभिचार । मागे रामेश्वर रामचंद्र ॥७॥
६.
अर्भकाचे साटी
। पंते
हाती
धरिली पाटी
॥१॥
तैसे
संत जगीं । क्रिया करुनि दाविती अंगीं ॥ धृ॥
बालकाचे
चाली । माता जाणुनि पाउल घाली ॥२॥
तुका
म्हणे
नांव । जनांसाठीं उदकीं ठाव ॥३॥
७.
ओनाम्याच्या काळे
। खडे
मांडविले
बाळे
॥१॥
तोचि पुढे
पुढे
काई । मग लागलिया सोई ॥धृ॥
रज्जु
सर्प होता ।
तोवरी
चि न कळता
॥२॥
तुका
म्हणे
साचे
। भय नाही
बागुलाचे
॥३॥
८.
बाप करी
जोडी लेकराचे
ओढी । आपुली करवंडी वाळवूनि ॥१॥
एकाएकीं
केलो
मिरासीचा धनी । काडिये वागवूनी भार खांदी ॥धृ॥
लेवऊनि
पाहे डोळा अळंकार । ठेवा दावी थोर करुनिया ॥२॥
तुका
म्हणे
नेदी गांजू आणिकासी
। उदार जीवासी आपुलिया ॥३॥
९.
बाप
मेला न कळता
। नव्हती संसाराची चिंता ॥१॥
विठो तुझे
माझे
राज्य । नाही दुसऱ्याचे
काज ॥धृ॥
बाईल
मेली मुक्त जाली । देवे
माया सोडविली ॥२॥
पोर मेले
बरे
जाले
। देवे
मायाविरहित केले
॥३॥
माता
मेली मजदेखता
। तुका म्हणे
हरली चिंता ॥४॥
१०.
काय
नाही
माता गौरवीत बाळा । काय
नाही
लळा पाळीत ते ॥१॥
काय
नाही
त्याची करीत ते सेवा । काय
नाही
जीवा गोमटें
ते
॥२॥
अमंगळपणे
कंटाळा न धरी । उचलोनि करी
कंठीं लावी ॥३॥
लेववी
आपुले अंगे
अळंकार । संतोषाये फार देखोनिया
॥४॥
तुका
म्हणे
स्तुति योग्य
नाही
परी । तुम्म्म्हां लाज थोरी अंकिताची ॥५॥
११.
याति
शूद्र वैश्य केला वेवसाव । आदि तो हा देव कूळपूज्य ॥१॥
नयें बोलो
परि पाळिले
वचन । केलियाचा प्रश्न तुम्ही संती
॥धृ॥
संवसारे
जालो
अतिदु़खे
दुखी । मायबाप सेखी कर्मलिया ॥२॥
दुष्काळे
आटिले
द्रव्यें नेला मान । स्त्री एकी अन्न अन्न करिता मेली।३॥
लज्जा
वाटें जीवा त्रासलो
या दु:खे
। वेवसाय देख तुटी येता
॥४॥
देवाचे
देऊळ होते
ते भंगले
। चित्तासी
जे
आले
करावेसे
॥५॥
आरंभी
कीर्तन करी
एकादशी । नव्हते
अभ्यासी
चित्त आधीं ।
काही
पाठ केली
संताची
उत्तरे
। विश्वासे
आदरे
करोनिया
॥७॥
गाती
पुढे
त्यांचे
धरावे
धृपद । भावे
चित्त शुद्ध करोनिया
॥८॥
संताचे
सेविले
तीर्थ पायवणी । लाज
नाही
मनी
येऊ
दिली॥९॥
टाकला
तो काही
केला उपकार । केले
हे शरीर
कष्टवूनि ॥१०॥
वचन
मानिले
नाही
सहुदांचे
। समूळ प्रपंचे
वीट आला ॥११॥
सत्य
असत्यासी
मन केले
ग्वाही
। मानियेले
नाही
बहुमता
॥१२॥
मानियेला स्वप्नीं गुरूचा उपदेश । धरिला विश्वास दृढ नामी
॥१३॥
यावरि
या जाली
कवित्वाची स्फूर्ति । पाय धरिले
चित्ती
विठोबाचे
॥१४॥
निषेधाचा कंही
पडिला आघात । तेणे
मध्यें चित्त दुखविले
॥१५॥
बुडविल्या वह्या बैसलो धरणे
। केले नारायणे
समाधान ॥१६॥
विस्तारी
सागता
बहुत प्रकार । होईल उशीर आता पुरे
॥१७॥
आता आहे
तैसा दिसतो विचार । पुढील प्रकार देव जाणे
॥१८॥
भक्ता
नारायण नुपेक्षी सर्वथा । कृपावंत ऐसा कळों आले
॥१९॥
तुका
म्हणे
माझे
सर्व भांडवल । बोलविले
पांडुरंगे
॥२०॥
१२.
ऐका वचन
हे
संत । मी तो आगळा पतित ।
काय काजे
प्रीत । करितसा
आदरे
॥१॥
माझे
चित्त मज ग्वाही । सत्त्य तरलो
मी नाही
।
एकाचिये
वांही
। एक देखी
मानिती
॥धृ॥
बहू
पीडिलो
संसारे
। मोडी
पुसे
पिटी
ढोरे
।
न पडता
पुरे
। या विचारे
राहिलो
॥२॥
सहज सरले
होते काही
। द्रव्य थोडे
बहु ते ही
।
त्याग
केला नाही
दिले
द्विजां याचका
॥३॥
प्रियापुत्रबंधु ।
याचा
तोडिला संबंधु ।
सहज जालो
मंदु । भाग्यहीन करंटा ॥४॥
तोड
न दाखवे
जनां । शिरे
सादी
भरे
राणा
।
एकात
तो जाणा
। तयासाटी
लागाला ॥५॥
पोटें
पिटिलो
काहारे
। दया नाही
या विचारे
।
बोलविता
बरे
। सहज म्हणे
यासाटी
॥६॥
सहज
वडिला होती सेवा । म्हणोनि पूजितो
या देवा ।
तुका
म्हणे
भावा । साटी झणी
घ्या कोणी
॥७॥
१३.
संसाराच्या नावे
घालूनिया शून्य । वाढता हा पुण्य केला धर्म ॥१॥
हरिभजने
हे धवळिले
जग । चुकविला लाग कळिकाळाचा ॥धृ॥
कोणा
ही नलगे
साधनांचा पांग । करणे
केला त्याग देहबुद्धी ॥२॥
तुका
म्हणे
सुख समाधि हरिकथा । नेणे
भाववेथा गाईल तो ॥३॥
१४.
विचारिले
आधी आपुल्या मानसी
। वाचो
येथे
कैसी
कोण्या द्वारे
॥१॥
तंव
जाला साह्य हृदयनिवासी । बुद्धि दिली ऐसी नास
नाही
॥धृ॥
उद्वेगाचे होतो
पदिलो समुद्रीं । कोण रीती तरी पाविजेल ॥२॥
तुका
म्हणे
दु:खे
आल आयुर्भाव । जाला बहू जीव कासावीस ॥३॥
१५.
पंधरा
दिवसामाजी
साक्षात्कार जाला । विठोबा भेटला निराकार ॥१॥
भंबगिरीपाठारी
वस्ती जाण केली । वृत्ती थिरावली परब्रम्ही
॥धृ॥
निर्वाण
जाणोनि आसन घातले
। ध्यान आरंभिले
देवाजीचे
॥२॥
सर्प
विन्चू व्याघ्र आंगासी झोंबले । पीडूं जे लागले सकळिक ॥३॥
दीपकीं
कर्पूर कैसा तो विराला । तैसा देह जाला तुका म्हणे
॥४॥
१६.
करू
तैसे
पाठांतर । करुणाकर भाषण ॥१॥
जिही
केला मूर्तीमंत । ऐसे
संत प्रसाद ॥धृ॥
सोज्ज्वळ केल्या वाटा । आइत्या नीटां मागीलां ॥२॥
तुका
म्हणे
घेऊ
धांवा । करू
हांवा ते जोडी ॥३॥
१७.
तुजवीण
कोणा
। शरण जाऊ
नारायणा ॥१॥
ऐसा न
देखे
मी कोणी
। तुजा तिही
त्रिभुवनी
॥धृ॥
पाहिली
पुराणे
। धांडोळिली
दरुषणे
॥२॥
तुका
म्हणे
ठायी
। जडून ठेलो
तुझ्या पायी
॥३॥
१८.
पुराणीचा
इतिहास । गोड रस सेविला ॥१॥
नव्हती
हे
आहाच बोल । मोकळे
फोल कवित्व ॥धृ॥
भावे
घ्या रे
भावे
घ्या रे
। एकदा जा
रे
पंढ्रिये ॥२॥
भाग्यें
आलेति मनुष्यदेहा । तो हा पाहा विठ्ठल ॥३॥
पापपुण्या करील झाडा । जाईल पीडा जन्माची
॥४॥
घ्यावी
हाती
टाळदिंडी । गावे
तोडी
गुणवाद ॥५॥
तुका
म्हणे
घटापटा । न लागे
वाटा शोधाव्या ॥६॥
१९.
वृक्ष
वल्लीं आम्हा
सोयरी
वनचरे
। पक्षी ही सुस्वरे
आळविती ॥१
येणे
सुखे
रुचे
एकाताचा
वास । नाही
गुण दोष अंगा येत ॥धृ॥
आकाश
मंडप पृथुवी आसन । रमे
तेथे
मन क्रीडा करी ॥२॥
कथाकुमंडलु देह उपचारा। जाण्वितो वारा अवश्वरू॥३॥
हरिकथा
भोजन परवडी विस्तार । करोनि प्रकार सेवूं रुची ॥४॥
तुका
म्हणे
होय मनासी संवाद । आपुला चि वाद आपणासी
॥५॥
२०.
नामदेवे
केले
स्वप्नामाजी जागे
। सावे
पांडुरंगे
येऊनिया
॥१॥
सागितकें
काम करावे
कवित्व । वाउगे
निमित्त बोलू नको ॥धृ ॥
माप
टाकी सल धरिला विठ्ठले
थापटोनि केले
सावधान ॥२॥
प्रमाणाची संख्या
सागे
शतकोटी । उरले
शेवटी
लावी तुका॥३॥
२१.
द्याल
ठाव तरी राहेन संगती । संताचे
पंगती पायापाशी
॥१॥
आवडीचा
ठाव आलोसे
टाकून । आता उदासीन न धरावे
॥धृ॥
सेवतील
स्थळ निंच माझी वृत्ती । आधारे
विश्रंती पावईन ॥२॥
नामदेवापायी
तुक्या स्वप्नीं भेटी । प्रसाद हा पोटी
राहिलासे ॥३॥
२२.
सेविता
रस तो वाटितो
आणिका
। घ्या रे
होवू नका राणभरी ॥१॥
विटेवरी
ज्याची
पाऊले
समान । तो चि एक दानशूर दाता ॥धृ॥
मनाचे
संकल्प पाववील सिद्धी । जरी राहे बुद्धी याचे
पायी
॥२॥
तुका
म्हणे
मज धाडिले
निरोपा । मारग हा सोपा सुखरूप ॥३॥
२३.
बोलावे
म्हूण हे
बोलतो
उपाय । प्रवाहे
हे जाय
गंगाजळ ॥१॥
भाग्ययोगे
कोणा
घडेल सेवन । कैचे
येथे
जन अधिकारी ॥धृ॥
मुखी
देता
घांस पळविती
तोडे ।
अंगीचिया
भांडे
असुकाने
॥२॥
तुका
म्हणे
पूजा करितो देवाची । आपुलिया
रुची मनाचियें ॥३॥
२४.
करितो
कवित्व म्हणाल
हे
कोणी ।
नव्हे
माझी वाणी पदरीची
॥१॥
माझियें
युक्तीचा
नव्हे
हा प्रकार । मज विश्वंभर बोलवितो ॥धृ॥
काय मी
पामर जाणे
अर्थभेद । वदवी गोविंद तेचि वदे
॥२॥
निमित्त
मापासी बैसविलो आहे
। मी तो
काही नव्हे
स्वामीसत्ता ॥३॥
तुका
म्हणे
आहे पाईक मी खरा । वागवितो मुद्रा नमाची हे ॥४॥
२५.
नेणे
अर्थ काही
नव्हती माझे
बोल । विनवितो कोपाल संत झणी
॥१॥
नव्हती
माझे
बोल बोले पांडुरंग । असे अंगसंगे
व्यापूनिया ॥धृ॥
मज मूढा
शक्ति कैचा हा विचार । निगमादिका पार बोलावया ॥२॥
राम
कृष्ण हरि मुकुंद मुरारि । बोबडा उत्तरी
हे
चि ध्यान ॥३॥
तुका
म्हणे
गुरुकृपेचा आधार । पांडुरंगे
भार घेतला माझा ॥४॥
२६.
काय खावे
आता
कोणीकडे
जावे
। गावांत राहावे
कोण्या बळे
॥१॥
कोपला
पाटील गांवचे
हे लोक । आता घाली भीक कोण मज ॥धृ॥
आता
येणे
चवी साडिली
म्हणती । निवाडा करिती दिवाणात
॥२॥
भल्या
लोकीं यास
सागितली
मात । केला माझा घात दुर्बळाचा ॥३॥
तुका
म्हणे
याचा संग नव्हे भला । शोधीत विठ्ठ्ला जाऊ आता
॥४॥
२७.
तेरा
दिवस जाले
निश्चक्र करिता
। न पवसी अनंता मायबापा ॥१॥
पाषाणाची खोळ घेऊनि बैसलासी । काय हृषिकेशी जाले
तूज ॥धृ॥
तुजवरी
आता
प्राण मी तजीन । हत्त्या मी घालीन पांडुरंगा ॥२॥
फार
विठाबाई धरिली तुझी आस । करीन जीवा नास पांडुरंगा ॥३॥
तुका
म्हणे
आता
मांडिले
निर्वाण । प्राण हा
साडिन
तुजवरी ॥४॥
२८.
थोर
अन्याय मी केला तुझा अंत
म्या
पाहिला |
जनाचिया
बोलासाटी चित्त क्षोभविले
॥१॥
भागविलासी केला सीण अधम मी यातिहीन । झांकूनि लोचन दिवस तेरा राहिलो
॥धृ॥
अवघें
घालुनिया
कोडे
तानभुकेचे
साकडे
। योग क्षेम पुढे
तुज करणे
लागेल ॥२॥
उदकीं
राखिले
कागद चुकविला जनवाद । तुका म्हणे
ब्रीद साच केले
आपुले
॥३॥
२९
चित्त
शुद्ध तरी शत्रु मित्र होती । व्याघ्र
हे
न खाती सर्प तया
॥१॥
विष
ते
अमृत अघाते
हित । अकर्तव्य नीत होय त्यासी ॥धृ॥
दु:ख
ते
देइल सर्व सुख फळ । होतील शीतळ अग्निज्वाळा ॥२॥
आवडेल
जीवां जीवांचे
परी । सकळा
आंतरी
एक भाव ॥३॥
तुका
म्हणे
कृपा केली नारायणे
। जाणियेते
येणे
अनुभवे
॥४॥
३०.
काखे
कडासन आज पडे
। खडबड खडबडे हुसकले
॥१॥
दादकरा
दादकरा । फजितखोरा लाज
नाही
॥धृ॥
अवघा
जाला राम राम । कोणी
कर्म आचरे ना ॥२॥
हरिदासाच्या
पडती पाया
। म्हणती तया
नागवावे
॥३॥
दोहिं
ठायी
फजीत जाले
। पारणे
केले
अवकळा ॥४॥
तुका
म्हणे
नाश केला । विटंबिला वेश जिही
॥५॥
३१.
अविट
हे
क्षीर हरिकथा माउली । सेविती सेविली वैष्णवजनी
॥१॥
अमृत
राहिले लाजुन माघारे
। येणे
रसे
थोरे
ब्रह्मानंदे ॥धृ॥
पतित
पातकी पावनपंगती । चतुर्भुज होती देवाऐसे ॥२॥
सर्व सुखे
तया मोहोरती ठाया । जेथे
वाटणी या वैष्णवांची ॥३॥
निर्गुण
हे सोग
धरिले गुणवंत । धरूनिया प्रीत गाये नाचे ॥४॥
तुका
म्हणे
केली
साधने
गाळणी । सुलभ कीर्तनी होवोनि ठेला ॥५॥
३२.
श्रीपंढरीशा पतित पावना । एक विज्ञापना
पायापाशी
॥१॥
अनाथां
जीवांचा तू काजकैवारी । ऐसी चराचरी
ब्रिदावळी ॥धृ॥
न संगता
कळे अंतरीचे
गूज । आता
तुझी लाज तुज देवा ॥२॥
आळिकर
ज्याचे
करिसी समाधान । अभयाचे
दान देऊनिया
॥३॥
तुका
म्हणे
तू चि खेळे
दोही
ठायी
। नसेल तो देइ धीर मना ॥४॥
३३.
नको
काही
पडों ग्रंथांचे भरी
। शीघ व्रत करी हे चि एक ॥१॥
देवाचियें चाडे आळवावे
देवा । ओस देहभावा पाडोनिया
॥धृ ॥
साधने
घालिती काळाचिये मुखी । गर्भवास सेकी न चुकती ॥२॥
उधाराचा
मोक्ष होय नव्हे ऐसा । पतनासि इच्छा आवश्यक ॥३॥
रोकडी
घातला अंगसंगे जरा । आता उजगरा कोठवरि ॥४॥
तुका
म्हणे
घाली नामासाठी उडी । पांडुरंग थडी पाववील ॥५॥
३४.
गोविंद
गोविंद । मना लागलिया छंद ॥१॥
मग
गोविंद तो काया । भेद नाही देवा तया ॥धृ॥
आनंदले
मन । प्रेमे
पझरती लोचन ॥२॥
तुका
म्हणे
आळी । जेवी
नुरे चि वेगळी ॥३॥
३५.
बहुता
छंदाचे
बहु वसे जन । नये वांटू
मन त्यांच्या संगे
॥१॥
करावा
जतन आपुला विश्वास । अंगा आला रस आवडीचा ॥धृ॥
सुखाची
समाधी हरिकथा माउली । विश्रांती साउली सिणलियाची
॥२॥
तुका
म्हणे
बुडे बांधोनि दगड । तेथे
काय कोड धांवायाचे
॥३॥
३६.
तुम्ही
येथे
पाठविला धरणेकरी । त्याची जाली परी आइका
ते
॥१॥
आता
काय पुढे वाढवुनि विस्तार । जाला समाचार आइका तो ॥धृ॥
देवाचे
उचित एकदश अभंग । महाफळ त्याग करुनि गेला ॥२॥
तुका
म्हणे
सेवा समर्पूनि पायी
। जालो उतराई ठावे
असो ॥३॥
३७.
नावडे
जे चित्ता ।
ते
चि होसिपुरविता ॥१॥
का
रे पुरविली पाठी । माझी केली जीवेसाटी
॥धृ॥
न करावा
संग । वाटें दुरावावे
जग ॥२॥
सेवावा
एकात
। वाटे न बोलावी मात ॥३॥
जन धन
तन । वाटें लेखावे
वमन ॥४॥
तुका
म्हणे
सत्ता । हाती तुझ्या पंढरिनाथा ॥५॥
३८.
काय
दिला ठेवा । आम्हा
विठ्ठलचि व्हावा ॥१॥
तुम्ही
कळलेती उदार । साटी
परिसाची गार ॥धृ॥
जीव
दिला तरी । वचना माझ्या न ये सरी ॥२॥
तुका
म्हणे
धन । आम्हा
गोमांसा समान ॥३॥
३९.
मुंगी
आणि राव । आम्हा
सारखाची जीव ॥धॄ॥
गेला
मोह आणि आशा । कळिकाळाचा हा फांसा ॥धृ॥
सोने
आणि माती । आम्हा
समान हे
चित्ती
॥२॥
तुका
म्हणे
आले
। घरा
वैकुंठ सगळे
॥३॥
४०.
आम्ही
तेणे
सुखी । म्हणा विठ्ठल विठ्ठल मुखी॥१॥
तुमचे
येर वित्त धन ।
ते
मज मृत्तिकेसमान ॥धृ॥
कंटी
मिरवा तुळसी । व्रत करा एकादशी ॥२॥
म्हणवा
हरिचे दास । तुका म्हणे मज हे आस ॥३॥
४१.
पाइकीचे
सुख पाइकासी ठावे
। म्हणोनिया
जीवे
केली साटी
॥१॥
येता
गोळ्या बाण साहिले भडमार । वर्षता अपार वृष्टी वरी ॥धृ॥
स्वामीपुढे व्हावे पडता
भांडण । मग त्या मंडन शोभा दावी॥२॥
पाइकानी
सुख भोगिले
अपार । शुद्ध आणि धीर अंतर्बाही
॥३॥
तुका
म्हणे
या सिध्दांताच्या खुणा । जाणे तो शहाणा करी तो भोगी ॥४॥
४२.
माझ्या
विठोबाचा कैसा प्रेमभाव । आपणची
देव होय गुरू ॥१॥
पढिये
देहभावे
पुरवितो वासना । अती
ते आपणापाशी
न्यावे
॥धृ॥
मागे
पुढे उभा राहे
साभाळीत
। आलिया आघात निवारावे
॥२॥
योग
क्षेम जाणे जड भारी । वाट दावी करी
धरूनिया
॥३॥
तुका
म्हणे नाही
विश्वास ज्या मनी
। पाहावे
पुराणी
विचारूनी ॥४॥
४३.
मेघवृष्टीने
करावा उपदेश परि गुरुने
न करावा शिष्य
|
वाटा लाभे
त्यास केल्या
अर्धकर्माचा ॥१।
द्रव्य
वेचावे अन्नसत्रीं भूती
द्यावे
सर्वत्र । नेदावा हा पुत्र उत्तमयाती पोसना
॥धृ॥
बीज न
पेरावे
खडकीं ओल नाही ज्याचे
बुडखी
। थीता
ठके सेखी पाठी लागे दिवाण ॥२॥
गुज
बोलावे संताशी
पत्नी राखावी जैसी दासी । लाड देता
तियेसी वाटा पावे
कर्माचा
॥३॥
शुद्ध
कसूनि पाहावे
वरि रंगा न भुलावे
। तुका म्हणे
घ्यावे
जया नये तुटी
ते
॥४॥
४४.
याजसाठी
वनांतरा । जातो
साडुनिया
घरा
॥१॥
माझे
दिठावेल प्रेम । बुद्धी होइल निष्काम ॥धृ॥
अद्वैताची वाणी ।
नाही
ऐकत मी कानी
॥२॥
तुका
म्हणे अहंब्रम्ह
। आड येऊ
नेदीं भ्रम ॥३॥
४५.
सद्गुरुरायें कृपा मज केली। परि
नाही
घडली सेवा
काही
॥१॥
सापडविले
वाटे जाता
गंगास्नाना । मस्तकीं तो जाणा ठेविला कर ॥धृ॥
भोजना
मागती तूप पावशेर । पडिला विसर स्वप्नामाजी ॥३॥
काही
कळहे उपजला अंतराय । म्हणोनिया
काय त्वरा जाली ॥४॥
राघवचैतन्य केशवचैतन्य
सागितली
खूण माळिकेची ॥५॥
बाबाजी
आपले सागितले
नाम । मंत्र दिला राम कृष्ण हरि ॥६॥
माघाशुद्ध दशमी पाहुनि गुरुवार । केला अंगिकार तुका म्हणे ॥७॥
४६.
नाही
म्या वंचिला मंत्र कोणापाशी । राहिलो
जिवासी
धरुनि तो ॥१॥
विटेवरी
भाव ठेवियले
मन । पाउले
समान चिंतीतसे
॥धृ॥
पावविला
पार धरिला विश्वास । घालूनिया
कास बळकट ॥२॥
तुका
म्हणे मागे
पावले उद्धार । तिही
हा आधार ठेविलासे ॥३॥
४७.
नेणे
फुकों कान ।
नाही
एकांतीचे
ज्ञान
॥१॥
तुम्ही
आइका हो संत । माझा सादर वृत्तांत ॥धृ॥
नाही
देखिला तो
डोळा ।
देव दाखवू सकळा ॥२॥
चिंतनाच्या सुखे
। तुका म्हणे
नेणे
दु:खे
॥३॥
४८.
आपला यो
एक देव करुनी घ्यावा । तेणे
विण जीवा सुख
नव्हे
॥१॥
ते ती
माइकें दु:खाची जनिती
। नाही आदिअंती
अवसान ॥धृ॥
अविनाश
करी आपुलिया ऐसे
। लावी मना पिसे
गोविंदाच्या ॥२॥
तुका
म्हणे
एका मरणे
चि सरे
। उत्तम चि उरे कीर्ती मागे
॥३॥
४९.
माझा
पहा अनुभव । केला देव आपुला ॥१॥
बोलविले
ते चि
द्यावे
। उत्तर व्हावे
ते काळी
॥धृ॥
सोडिलिया जग निंद्य । मग गोविंद म्हणियारा ॥२॥
तुका
म्हणे
धीर केला । तेणे
याला गोविले
॥३॥
५०.
हा गे
माझा अनुभव । भक्तिभाव भाग्याचा ॥१॥
केला
ऋणी नारायण । नव्हे क्षण वेगळा ॥धृ॥
घालोनिया भार माथा । अवघी चिंता वारली ॥२॥
तुका
म्हणे
वचन साटी
। नाम कंठीं धरोनि ॥३॥
५१.
प्रेमसूत्र दोरी । नेतो तिकडे
जातो हरि
॥१॥
मने
सहित वाचा काया । अवघे दिले
पंढरीराया ॥धृ॥
सत्ता
सकळ तया हाती
। माझी कींव काकुलती ॥२॥
तुका
म्हणे
ठेवी तैसे
। आम्ही
राहों त्याचे
इच्छें ॥३॥
५२.
आम्ही
घ्यावे
तुझे
नाम । तुम्ही
आम्हा
द्यावे
प्रेम ॥१॥
ऐसे
निवडिले
मुळी
। संती
बैसोनि सकळी
॥धृ॥
माझी
डोई पायावरी
। तुम्ही न धरावी दुरे ॥२॥
तुका
म्हणे केला । खंड दोघांचा विठ्ठला ॥३॥
५३.
संताचिये
गांवी
प्रेमाचा सुकाळ । नाही तळमळ दु:ख लेश ॥१॥
तेथे मी
राहीन होवोनि याचक । घालितील भीक ते चि मज ॥धृ॥
संताचिये
गांवी
वरो भांडवल । अवघा विठ्ठल धन वित्त ॥२॥
संताचे
भोजन अमृताचे
पान । करिती कीर्तन सर्वकाळ ॥३॥
संताचा
उदीम उपदेशाची पेठ । प्रेमसुख साटी
घेती देती ॥४॥
तुका
म्हणे तेथे आणिक नाही परी । म्हणोनि भिकारी जालो
त्यांचा ॥५॥
५४.
भक्तिप्रेमसुख नेणवे
आणिका
। पंडित वाचका
ज्ञानियासी
॥१॥
आत्मनिष्ठ जरी
जाले जीवन्मुक्त । तरी भक्ति सुख दुर्लभ त्यां ॥धृ॥
तुका
म्हणे कृपा करील नारायण । तरीच
हे
वर्म पडे ठायी
॥२॥
५५.
उपदेश
तो भलत्या हाती
। जाला चित्ती धरावा ॥१॥
नयें
जाऊ पात्रावरी । कवटी सारी नारळे
॥धृ॥
स्त्री
पुत्र बंदीजन । नारायण स्मरविती ॥२॥
तुका
म्हणे
रत्नसार । परि उपकार चिंधीचे ॥३॥
५६.
आता
तरी पुढे
हा चि उपदेश । नका करू
नाश आयुष्याचा ॥१॥
सकळाच्या
पाया
माझे
दंड्वत । आपुलाले चित्त शुद्ध करा ॥धृ॥
हित
ते
करावे देवाचे
चिंतन । करूनिया
मन एकविध ॥२॥
तुका
म्हणे लाभ होय तो व्यापार । करा काय फार शिकवावे
॥३॥
५७.
काय तो
विवाद असो भेदाभेद ।
साधा
परमानंद एक भावे
॥१॥
निघोनि
आयुष्य जाते
हातोहात । विचारी पा हीत लवलाही
॥२॥
तुका
म्हणे भावभक्ति हे कारण । नागवी भूषण
दंभ तो
चि ॥३॥
५८.
उमटती
वाणी । वाटे नामाचिया ध्वनी ॥१॥
बरे
सेवन उपकारा । द्यावे द्यावे या उत्तरा ॥धृ॥
सरळ आणि
मृद । कथा पाहावी
ते
ऊर्ध ॥२॥
गात जात
तुका । हा चि उपदेश आइका ॥३॥
५९.
आपुलिया
हिता जो असे जागता । धन्य माता पिता तयाचिया ॥१॥
कुळी
कन्यापुत्र होती
जी
सात्विक । तयाचा हरिख वाटे देवा ॥धृ॥
गीता
भागवत करिती श्रवण । आणीक चिंतन विठोबाचे
॥२॥
तुका
म्हणे
मज घडो त्याची सेवा । तरी माझ्या दैवा पार
नाही
॥३॥
६०.
भावे
गावे
गीत । शुद्ध करूनिया
चित्त ॥१॥
तुज
व्हावा आहे देव । तरी हा सुलभ उपाव ॥धृ॥
आणिकाचे
कानी
। गुण दोष मना नाणी
॥२॥
मस्तक
ठेंगणा । करी संताच्या
चरणा ॥३॥
वेची
ते
वचन । जेणे
राहे
समाधान ॥४॥
तुका
म्हणे
फार । थोडा तरी पर उपकार ॥५॥
६१.
इतुले
करी भलत्या परी । परद्रव्य परनारी ।
संडुनि
अभिलाष अंतरी
। वर्ते वेव्हारी
सुखरूप ॥१॥
न करी
दंभाचा सायास । शंती राहे बहुवस ।
जिव्हे
सेवी सुगंधरस । न करी आळ्स रामनामी
॥२॥
जनमित्र
होई सकळाचा
। अशुभ न बोलावी वाचा ।
संग न
धरावा दुर्जनांचा । करी संताचा
सायास ॥३॥
करिसी
देवाविण आस । अवघी होईल निरास ।
तृष्णा
अडविसी बहुवस । कधीं सुखास न पवसी ॥४॥
धरुनि
विश्वास करी
धीर । करिता
देव हा चि निर्धार ।
तयाचा
वाहे योगक्षेमभार । नाही अंतर तुका म्हणे ॥५॥
६२.
जावे
बाहेरी हा नाठवे विचार ।
नाही
समाचार ठावा
काही
॥१॥
काही
न कळे ते
कळों आले
देवा । मांडिला रिघावा कवतुक ॥२॥
कवतुकासाठी भक्त देहावरि । आणिताहे ह्री बोलावया ॥३॥
यासि
नाव रूप
नाही हा
आकार । कळला साचार भक्त्त मुखे
॥४॥
मुखे
भक्त्तांचिया बोलतो आपण । अम्गसंगे
भिन्न नाही
दोघां ॥५॥
दोघे
वेगळाले लेखिल जो कोणी । तयाचा मेदिनी बहु भार ॥६॥
तयासी
घडली
सकळ ही पापें । भक्तांचिया कोपें निंदा द्वेषें ॥७॥
द्वेषियाचा
संग न घडावा कोणा । विष जेवी
प्राणा
नाश करी ॥८॥
करिता
आइके निंदा या संताची
। तया होती ते चि अध:पात ॥९॥
पतन
उद्धर संगाचा महिमा । त्यजावे
अधमा संत सेवी
॥१० ॥
संतसेवी
जोडे महालाभरासी । तुका म्हणे यासि नाश
नाही
॥११॥
६३.
जोडोनिया धन उत्तम वेव्हारे
। उदास विचारे
वेच करी ॥१॥
उत्तम
चि गती तो एक पावेल । उत्तम भोगील जीव खाणी ॥धृ॥
पर
उपकारी नेणे
परनिंदा । परस्त्रिया सदा बहिणी माया ॥२॥
हूतदया
गायी पशूचे
पालन । तान्हेल्या जीवन वनामाजी ॥३॥
शांतिरूपें
नव्हे
कोणाचा वाईट । वाढवी महत्व वडिलांचे
॥४॥
तुका
म्हणे
हे चि आश्रमाचे फळ । परमपद बळ वैराग्याचे
॥५
६४.
धर्माचे
पाळण । करणे पाषांड खंडण ॥१॥
हे
चि आम्हा
करणे
काम । बीज वाढवावे
नाम ॥धृ॥
तीक्ष्ण
उत्तरे
। हाती घेऊनि बाण फिरे ॥२॥
नाही
भीड भार । तुका म्हणे साना थोर ॥३॥
६५.
नव्हों
वैद्य आम्ही अर्थाचे भुकेले । भलते द्यावे पाले भलत्यासी ॥१॥
कुपथ्य
करुनी विटंबावे रोगी । का हे सलगी भीड त्याची ॥धृ॥
तुका
म्हणे लासूं फांसूं देऊ
डाव । सुखाचा उपाव पुढे आहे ॥२॥
६६.
भक्ति
ते नमन वैराग्य तो त्याग ।
ज्ञान
ब्रम्ही
भोग ब्रम्ह
तनु ॥१॥
देहाच्या निरसने
पाविजे या ठाया । माझी ऐसी काया जंव नव्हे ॥धृ॥
उदक
अग्नि धान्य जाल्या घडे पाक । एकविण एक कामा नये ॥२॥
तुका
म्हणे मज केले ते चाचणी । बडबडीची वाणी अथवा सत्य ॥३॥
६७.
घोटवीन
लाळ ब्रम्हज्ञान्या
हाती
। मुक्तां आत्मस्थिती
सांडवीन
॥१।
ब्रम्हभूत
होते कायाच कीर्तनी
। भाग्य तरी ऋणी
देवा ऐसा ॥धृ
तीर्थ
भ्रमकासी आणीन आळस । कडू स्वर्गवास करिन भोग ॥२॥
साडवीन
तपोनिधा अभिमान । यद्न्य आणि दान लाजवीन ॥३॥
भक्तिभाग्यप्रेमा साधीन पुरुषार्थ । ब्रह्मीचा जो अर्थ निज ठेवा ॥४॥
धान्य
म्हणवीन येहे
लोकीं लोका
। भाग्य आम्ही
तुका देखियेला ॥५॥
६८.
न देखवे
डोळा
ऐसा हा आकात
। परपीडे
चित्त दु:खी होते
॥१॥
काय
तुम्ही येथे नसालसे जाले । आम्ही न देखिले
पाहिजे हे
॥धृ॥
परचक्र
कोठें हरिदासाच्या
वासे
। न देखिजेत देशें राहातिया ॥२॥
तुका
म्हणे माझी लाजविली सेवा । हीनपणे
देवा जिणे
जाले
॥३॥
६९.
बोलतो
निकुरे
। नव्हेत सलगीची उत्तरे
॥१॥
माझे
संतापले
मन । परपीडा ऐकोन ॥धृ॥
अंगावरी
आले
। तोवरी
जाईल सोसिले
॥२॥
तुज
भक्तांची आण देवा । जरि तुका येथे ठेवा ॥३॥
७०.
सकळ ही
माझी बोळवण करा । परतोनि घरा
जावे
तुम्ही
॥१॥
कर्म
धर्में तुम्हा
असावे
कल्याण । घ्या माझे
वचन आशीर्वाद ॥धृ॥
वाढ्वुनि दिला एकाचियें हाती
। सकळ निश्चिंती जाली तेथे
॥२॥
आता
मज जाणे
प्राणेश्वरासवे
। माझिया भावे
अनुसरलो
॥३॥
वढविता
लोभ होईल उसीर । अवघीच स्थीर करा ठायी
॥४॥
धर्म
अर्थ काम जाला एकें ठायी
। मेळविला जिही
हाता
हात ॥५॥
तुका
म्हणे
आता जाली हेवि भेती
। उरल्या त्या गोष्टीं बोलावया ॥६॥
७१.
आम्ही
जातो
तुम्ही
कृपा असो
द्यावी
। सकळा
संगावी विनंती माझी ॥१॥
वाडवेळ
जाला उभा पांडुरंग । वैकुंठा श्रीरंग बोलवितो॥२॥
अंतकाळी
विठो आम्हासि
पावला । कुडीसहित जाला गुप्त तुका ॥३॥
७२.
अमृताची
फळे
अमृताची वेली । ते चि पुढे
चाली बीजाची ही ॥१॥
ऐसियाचा
संग देई नारायणा । बोलावा वचन जयाचिया
॥धृ॥
उत्तम
सेवन सितळ कंठासी । पुश्टी
काती
तैसी दिसे वरी ॥२॥
तुका
म्हणे
तैसे होइजेत संगे
। वास लागे अंगे
चंदनाच्या ॥३॥
***** |
|
|
|
परिशिष्ट २ |
|
|
|
रामेश्वरभट
याचे
अभंग |
|
|
७३. (१०७९}
भक्त
भागवत जीवन्मुक्त संत । महिमा अत्यद्भुत चराचरी
।
ऐसिय़ा
अनंतामाजी तू अनंत । लीला वेश होत जगत्राता ॥१॥ ॥धृ॥
ब्रह्मानंद तुके तुळे आलातुका । तो हा विश्वसखा क्रीडे जनी
॥ऽ॥
शाखा
शिष्ताचार अविरुद्ध क्रिया । तुझी भक्तराया देखियली।
देऊनि
तिळाजुळी काम्य निषिद्धांसी । विधिविण योगेशी ब्रह्मार्पण ॥२॥
संत
ग्रहमेळि जगधंद्यागिळी । पैल उदयाचळी भानु तुका ।
सत वृंदे
तीर्थ गौतमी हरिकथा ।तुकयानर सिंहस्ता भेटों आली ॥३॥
शाती
पतिव्रते जाले परि नयन । काम संतर्पण निष्कामता ।
क्ष्मा
क्षमापणे
प्रसिद्ध प्रथा जगीं ।
ते तो
तुझ्या अंगी मूर्तीमंत ॥४॥
दया
दीनानाथा तुवा जीवविली । विश्वीं विस्तारली कीर्ती तुझी ।
वेदवाक्यबाहु उभारिला ध्वज । पूजिले देव द्विज सर्व भूते
॥५॥
अधर्म
क्षयव्याधि धर्माशी स्पर्शला । तो त्वां उपचारिला अनन्यभक्ति ।
ब्रम्ह
ऐक्यभावे
भक्ति विस्तारली । वाक्यें सपळ केली
वेदविहिते
॥६॥
देहबुद्धी जात्या अभिमाने
वंचलो । ते
मी उपेक्षिलो
न पाहिजे
।
न घडों
याचे
पायी
बुद्धीचा व्यभिचार । मागे रामेश्वर रामचंद्र ॥७॥
७४.
(१०८०)
पंडित
वैदिक अथवा दशग्रंथी । परि सरी न पवती तुकयाची ।
शास्त्र
ही पुराणे
गीता नित्य नेम । वाचिताती वर्म न कळे
त्यासी
॥१॥।धृ॥
कर्म
अभिमाने
वर्ण अभिमाने
। नादले
ब्राम्हण
कलियुगीं ॥ऽ॥
तैसा
नव्हे
तुका वाणी व्यवसाई । भाव त्याचा पायी
विठोबाचॆं ।
अमृताची
वाणी वरुषला शुद्ध । करी त्या अशुद्ध ऐसा कोण॥२॥
चहूं
वेदांचे हे
केले
विवरण अर्थ हि गहन करुनिया ।
उत्तम
मध्यम कनिष्ट वेगळे। करुनि निराळे ठेविले ते ॥३॥
भक्तिज्ञाने
आणि वैराग्यॆं आगळा । ऐसा
नाही
डोळा देखियेला ।
जप तप
यद्न्य लाजविली दाने
। हरिनाम कीर्तने
करुनिया
॥४॥
मागे
कवीश्वर जाले
थोर थोर । नेले
कलिवर कोणे
सागा ।
म्हणे
रामेश्वर सकळा पसोनि । गेला तो विमानि बैसोनिया
॥५॥
७५.
(१०८१)
माझी मज
आली रोकडी प्रचित । होऊनि फजित दु:ख पावे
॥१॥ ॥धृ॥
काही
द्वेष त्यांचा करिता
अंतरी
। व्यथा या शरीरी
बहुत जाली ॥ऽ॥
ज्ञानेश्वरे
मज केला उपकार । स्वप्नीं सविस्तर
सागितले
॥२॥
तुका
सर्वां श्रेष्ठ प्रिय आम्हा
थोर । का
जे अवतार नामयाचा ॥३॥
त्याची
तुज काही घडली रे निंदा । म्हणोनि हे बाधा घडली तुज ॥४॥
आता
एक करी सागेन
ते तुला । शरण जाई त्याला निश्चयेशी
॥५॥
दर्शने
चि तुझ्या दोषा परिहार । होय तो विचार
सागितला
॥६॥
तो चि
हा विश्वास धरूनि मानसी
। जाय कीर्तनासी नित्य काळ ॥७॥
म्हणे
रामेश्वर त्याच्या समागमॆं । जाले
हे आराम
देह माझे
॥८॥
७६.
(१०८२)
वैष्णवांची याती वाणी जो आपण । भोगी तो पतन कुंभपाकी ॥१॥ ॥धृ॥
ऐशी वेद
श्रुति बोलती पुराणे
। नाही ते
दुषण हरिभक्ता ॥ऽ॥
उंच
निंच वर्ण न म्हणावा कोणी ।
जे का
नारायणी
प्रिय जाले
॥२॥
चहूं
वर्णासी हा असे अधिकार । करिता
नमस्कार दोष
नाही
॥३॥
जैसा
शालिग्राम न म्हणावा पाषाण । होय पूज्यमान सर्वत्रासी
॥४॥
गुरु
परब्रम्ह
देवांचा तो देव । त्यासी तो मानव म्हणूं नये ॥५॥
म्हणे
रामेश्वर नामिं जे रंगले । स्वयें चि ते जाले देवरूप ॥६॥ |
|
|
|
|
